ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق
ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق 1972-يىلى ئاپرېلدا قەشقەر ۋىلايىتى قەشقەر شەھىرى بەشكېرەم سايباغدا ئابدۇجەلىل تۇردى ھاجىم ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن بولۇپ، ئۇ بەشكېرەم سايباغدىكى ئەڭ چوڭ جەمەتلەرنىڭ بىرى بولغان باييۈسۈپ جەمەتىنىڭ ئەۋلادى بولىدۇ.
جەمەتى ۋە ئائىلىسى سوتسىيالىستىك ئۆزگەرتىش ۋە «مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى» جەريانىدا ئۈزلۈكسىز «تەنقىد، تەقىب ۋە ئۆزگەرتىش» ئوبيېكتى بولۇپ قالغانلىقى تۈپەيلى، كېيىنچە «دېھقان» كىملىكىدە مەۋجۇدىيىتىنى داۋام قىلدۇرغان. ئابدۇرەشىدنىڭ ئائىلىسىدىكى دۇنياغا كۆز ئاچقان 12 قېرىنداشتىن ئالتىسى ھايات قېلىپ، ئۇنىڭ قالغان 5 قېرىنداشلىرى ئاساسەن ئۈزلۈكسىز ئوقۇش پۇرسىتىدىن بەھرىمەن بولالمىغان. پەقەت ئابدۇرەشىدلا ئائىلە ئەزالىرىنىڭ قىزغىن قوللىشى ئارقىسىدا پەندە ئۈزلۈكسىز ئوقۇپ، «زىيالىي» بولۇشقا تىرىشالىغان.
1979-يىلى ئابدۇرەشىدنىڭ 22 يىللىق ئوقۇش ھاياتى بەشكېرەم سايباغ باشلانغۇچتىن باشلىنىپ، 2003-يىلى تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى ھاجەتتەپە ئۇنىۋېرسىتېتىدا جەمئىيەتشۇناسلىق كەسپىدە ئوقۇغۇچە داۋام قىلغان. ئۇ ئارىلىقتا دۆلەت مىللەتلەر ئىشلىرى كومىتېتىغا قاراشلىق مەركىزىي مىللەتلەر تەرجىمە ئىدارىسىدە ئىككى يىللىق كەسپىي تەرجىمان تەجرىبىسىگە ئىگە بولغان. دوكتورلۇق ئوقۇشى تاماملانغاندىن كېيىن، ئۇ 2003-يىلى فېۋرالدىن 2014-يىلى سېنتەبىرگىچە مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى مىللەتشۇناسلىق ۋە جەمئىيەتشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ جەمئىيەتشۇناسلىق فاكۇلتېتىدا ئوقۇتقۇچى ۋە تەتقىقاتچى بولغان. ئابدۇرەشىد 2004-يىلى ياردەمچى دوتسېنت (لېكتور)، 2006-يىلى دوتسېنت، ۋە 2012-يىلى پىروفېسسورلۇق ئۇنۋانىنى ئالغان.
ئابدۇرەشىد 2008-يىلى نويابىردىن 2009-يىلى نويابىرغىچە ئاۋسترالىيە جەنۇبىي كۇۋىنىسلەند ئۇنىۋېرسىتېتىدا (University of Southern Quensland, USQ) مېھمان تەتقىقاتچى، ۋە 2010-يىلى ئىيۇلدىن 2010-يىلى سېنتەبىرگىچە ئامېرىكا ئىندىئانا ئۇنىۋېرسىتېتى مەركىزىي ياۋرو-ئاسىيا تەتقىقاتلىرى فاكۇلتېتىدا تەكلىپلىك ئوقۇتقۇچى بولۇپ ئىشلىگەن. ئۇ 2011-يىلى يانۋاردىن بۈگۈنگىچە تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى نىغدە ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ تەكلىپىگە بىنائەن، ئۇشبۇ ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ جەمئىيەتشۇناسلىق فاكۇلتېتىدا تەكلىپلىك چەتئەللىك ئوقۇتقۇچى بولۇپ خىزمەت قىلىۋاتىدۇ.
2013-يىلى تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى ئالىي مائارىپ كومىتېتىنىڭ تەستىقى ۋە ھۆكۈمەت مەھكىمىسىنىڭ ئەنگە ئېلىشى بىلەن، نىغدە ئۇنىۋېرسىتېتىدا مەھمۇد كاشىغەرى ئۇيغۇر-خەن تەتقىقات مەركىزى (维吾尔学－汉学研究中心)نى قۇردى. ئۇشبۇ مەركەزدە يەنە تۈركىيە ئالىي مائارىپ كومىتېتىنىڭ تەستىقلىشى بىلەن كەسىپلەر-ئارا (interdiscipline) «ياۋرو-ئاسىيا تەتقىقاتلىرى» ماگىستىر ۋە دوكتورلۇق پىروگراممىسىنى ئېچىپ، 2014-يىلى تۈركىيە ئىچى ۋە سىرتىدىن كەلگەن 22 ئوقۇغۇچى بىلەن ئوقۇ-ئوقۇتۇشنى باشلىدى. «ياۋرو-ئاسىيا تەتقىقاتلىرى» بويىچە دوكتورلۇق پىروگراممىسى تۈركىيەدە تۇنجى بولۇپ مەھمۇد كاشىغەرى ئۇيغۇر-خەن تەتقىقات مەركىزىدە ئېچىلغان بولدى.
ئوقۇش ۋە خىزمەت تەجرىبىسى جەريانىدا ئابدۇرەشىد يات ۋە قېرىنداش خەلق تىللىرىدا كەڭ دائىرىلىك ئاساسلارغا ئىگە بولغان بولۇپ، ئۇنىڭ خەنزۇچىسى مۇكەممەل، ئىنگلىزچىسى راۋان، پارسچىسى باشلانغۇچ سەۋىيەدە؛ تۈركىيە تۈركچىسى مۇكەممەل، ئۆزبېك، قازاق، قىرغىز ۋە ئەزەربەيجان تۈركچىلىرى ياخشى سەۋىيەدە، چاغاتايچە ۋە قەدىمكى تۈرك/ئۇيغۇرچىدىن خەۋەرداردۇر.
ئابدۇرەشىدنىڭ تەتقىقات دائىرىسى: سوتسىيال-كۈلتۈرەل ئۆزگىرىش، كۆپكۈلتۈرچىلىك، ياۋرو-ئاسىيا تۈرك سوتسىئو-كۈلتۈرەل قۇرۇلمىسى، ئۇيغۇر تەتقىقاتى، ئۇيغۇر زامانىۋىلىشىش جەريانى، جۇڭگونىڭ مىللەتلەر قۇرۇلمىسى، خەنزۇ كۈلتۈرى تەتقىقاتى، ئاز سانلىق مىللەت رايونلىرىدىكى ئىجتىمائىي مەسىلىلەر، ئاز سانلىق مىللەتلەر بىلەن كۆپ سانلىق مىللەتلەرنىڭ مۇناسىۋىتى قاتارلىق بىر بىرىگە زىچ مۇناسىۋەتلىك بولغان بىر قانچە ئاساسلىق دائىرىنى قاپلىماقتىدۇر.
ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇقنىڭ ئەمگەك نەتىجىلىرىدىن «سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ سوتسىئو-كۈلتۈرەل قۇرۇلمىسى» (تۈركچە، 2006)، «كۆپ قوللىنىلىدىغان تۈركچە ئىسىم-فامىلىلەر ۋە ئۇلارنىڭ مەنىلىرى» (2007) دېگەن ئىككى كىتابى نەشر قىلىندى. ھەمدە «ئۇيغۇر جەمئىيەتشۇناسلىقىغا كىرىش» (ماقالىلەر توپلىمى) نەشر قىلىنىش ئالدىدا تۇرۇۋاتىدۇ. كىلاسسىكلىرىمىزنىڭ قىممەتلىك ئەسىرلىرىدىن «مەسنەۋى ھېكايەتلەر»، «مۇنازىرە»، «ھىندى سەيياھنىڭ قىسسەسى» (2007)، «دىۋانى ھېكمەت» (2012) قاتارلىقلار ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق تەرىپىدىن چاغاتايچە ۋە تۈركىيە تۈركچىسىدىن ھازىرقى زامان ئۇيغۇرچىسىغا ئۆرۈپ ئېلان قىلىنغان.
ئۇنىڭدىن باشقا ئابدۇرەشىدنىڭ ئوخشىمىغان تىللاردا يازغان 45 پارچە (12 پارچە تۈركچە، 17 پارچە ئۇيغۇرچە، 14 پارچە خەنزۇچە، 2 پارچە ئىنگلىزچە) ئىلمىي ماقالىلىرى دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى نوپۇزلۇق ژۇرناللاردا ئېلان قىلىندى.
تەتقىقات ۋە ئىزدىنىش جەريانىدا، دوكتور ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدا 20 دىن كۆپ ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنلىرىغا قاتناشقان، ۋە ماقالە ئوقۇغان. ئوخشىمىغان دۆلەتلەر ۋە ئۇنىۋېرسىتېتلاردا ھەر خىل تىللاردا 20 دىن كۆپ مۇھىم لېكسىيەلەرنى بەرگەن.
ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق ئوخشىمىغان ئۇنىۋېرسىتېتلاردا ئوقۇتقۇچى بولۇپ دەرس بېرىش جەريانىدا تولۇق كۇرس ئوقۇغۇچىلىرى ئۈچۈن جەمئىيەتشۇناسلىققا كىرىش، مىللەت جەمئىيەتشۇناسلىقى، دىن جەمئىيەتشۇناسلىقى قاتارلىق ئوندىن ئارتۇق ئاساسلىق دەرسلەرنى، ماگىستىر ئاسپىرانت ۋە دوكتور ئاسپىرانت ئوقۇغۇچىلىرى ئۈچۈن تەرەققىيات جەمئىيەتشۇناسلىقى ۋە جۇڭگونىڭ تەرەققىياتى، ئىجتىمائىي ئۆزگىرىش ۋە ئاز سانلىق مىللەتلەر رايونى، سوتسىئو-كۈلتۈرەل ئۆزگىرىش تەتقىقاتى قاتارلىق نەزەرىيە ۋە ئەمەلىيەتچانلىقى كۈچلۈك بولغان دەرسلەرنى بەرگەن.
ئۇنىۋېرسىتېت ئوقۇتقۇچىلىق خىزمىتىدىن باشقا تەتقىقاتلىرىنىمۇ مۇۋەپپەقىيەتلىك ئېلىپ بارغان دوكتور ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق جۇڭگو ئىچى ۋە سىرتىدا 11 مۇستەقىل تەتقىقات تۈرىنى ئىشلىگەن، ۋە ئاساسلىق تەتقىقاتچى سۈپىتىدە بەش چوڭ تەتقىقات تۈرىگە قاتناشقان.
ئۇ 2005-يىلى سېنتەبىردە ماگىستىر ئاسپىرانتلار يېتەكچىسى، ۋە 2010-يىلى فېۋرالدا دوكتور ئاسپىرانتلار يېتەكچىسى دەرىجىسىگە ئېرىشكەندىن باشلاپ، جۇڭگو ئىچى ۋە سىرتىدا ئوخشىمىغان دۆلەت ۋە مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ 12 پارچە ماگىستىر ئاسپىرانت ئۇنۋان ماقالىسى ۋە 2 پارچە دوكتور ئاسپىرانت ئۇنۋان ماقالىسىگە يېتەكچىلىك قىلغان بولۇپ، تۈركىيە نىغدە ئۇنىۋېرسىتېتىدا 9 پارچە ماگىستىر ئاسپىرانت ۋە 3 پارچە دوكتور ئاسپىرانت ئۇنۋان ماقالىسىگە يېتەكچىلىك قىلىۋاتىدۇ.
دوكتور ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق ئېلان قىلغان ئىلمىي ئەسەرلەرنىڭ تىزىملىكى
1. «سىرىق ئۇيغۇرلارنىڭ سوتسىئو-كۈلتۈرەل قۇرۇلمىسى»، ئەنقەرە ئاتىلىم نەشىرياتى 2006-يىل ئەنقەرە، تۈركىيە
2. «كۆپ قوللىنىلدىغان تۈركچە ئىسىم-فامىلىلەر ۋە ئۇلارنىڭ مەنىلىرى»، مەركىزى مىللەتلەر نەشىرياتى 2007-يىل بېيجىڭ.
3. «ئۇيغۇر جەمىيەتشۇناسلىقىغا كىرىش» (ماقالىلەر توپلىمى)، شىنجاڭ پەن تېخنىكا نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشىر قىلىنىش ئالدىدا (2013).
4. «جۇڭگولۇقلارنىڭ مىللەت قارىشى ۋە كۈنىمىز جۇڭگونىڭ مىللەتلەر قۇرۇلمىسى»، (تۈركچە، تۈركىيەدە نەشىر قىلىنىش ئالدىدا).
چاغاتايچە ۋە تۈركىيە تۈركچىسىدىن ھازىزقى زامان ئۇيغۇرچىسىغا ئۆرۈلگەن ئەسەرلەر
5. «مەسنەۋى ھىكايەتلەر»، جالالىدىن رۇمى، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى» ژۇرنىلى 2004-يىل 3-سان، 2004-يىل 4-سان، 2004-يىل 6-سان، 2005-يىل 1-سان. ئۈرۈمچى.
6. «مۇنازىرە»، «ھىندى سەيياھنىڭ قىسسەسى»، ئابدۇرەئوف فىترات، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى» ژۇرنىلى، 2005-يىللىق 6-سان، 2006-يىللىق-1-سان، 2006-يىللىق 2-سان. ئۈرۈمچى .
7. «دىۋانى ھىكمەت»، ئەھمەت يەسەۋى، مەركىزى مىللەتلەر نەشىرياتى، 2012-يىل، بېيجىڭ.
ئېلان قىلىنغان ماقالىلەردىن تاللانما
8. «تاتارلارنىڭ ئۇيغۇر جەدىدچىلىگە قوشقان تۆھپىسى ۋە تەسىرى توغرىسىدا»، «قىرىم» 36-40 بەتلەر، 2002، ئەنقەرە. (تۈركچە)
9. «جۇڭگۇدائىجتىمائىي-ئىقتىسادىي تەرەققىيات ۋە ئۆزگىرىشلەر»، «كۆك تەتقىقاتى»، كۆك سوتسىئال ۋە ئىستراتىگىيە تەتقىقاتى ،2001-يىلى، 1.جىلىت 3-سان، ئەنقەرە. (تۈركچە)
10. «بۇددىزىم مۇھىتىدىكى سىرىق ئۇيغۇرلارنىڭ شامانىزىم ئېتىقادى»، «ياۋرو-ئاسىيا تەتقىقاتلىرى» 2003-يىللىق 24-سان، ئەنقەرە. (تۈركچە)
11. «كۈنمىزدىكى سىرىق ئۇيغۇرلار ۋە ئۇلارنىڭ ئىتنىك نامى»، «مىراس»، 2003-يىللىق 5-سان، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
12. «تۈركلەردە نۇمۇس قارىشى»، «مىراس»، 2003-يىللىق6-سان، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
13. «كۈلتۈر ۋە مەدەنىيەت ئاتالغۇسىغا سوتسئولوگىيلىك ئىزاھات»، «تۇرپان»، 2003-يىللىق 4-سان، تۇرپان. (ئۇيغۇرچە)
14. «كۈلتۈرنىڭ مەدەنىيەتتىن پەرقى ۋە مىللىي كۈلتۈرلەر»، «تۇرپان» 2004-يىلى 2- سان. (ئۇيغۇرچە). كېيىن خەنزۇ تىلىغا تەرجىمە قىلىنىپ «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»غا كىرگۈزۈلگەن. (مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرياتى، 2006-يىل بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
15. «كۈنىمىز ئۇيغۇر جەمىيىتىدىكى دىن ۋە مىللىي كىملىكنىڭ مۇناسىۋىتى ھەققىدە»، «كۆك تەتقىقاتى»، كۆك سوتسىئال ۋە ئىستراتىگىيە تەتقىقاتى II-سان، 2004-يىل، ئەنقەرە. (تۈركچە)
16. «ئۇيغۇرلاردا ئائىلە»، «جەمىيەتشۇناسلىق لىكسىيەلىرى»، ئوتتۇز ئىككىنجى كىتاب، ئىستانبۇل، 2005-يىل، (پروفىسسور دوكتۇر، دەمەت ئۇلۇسوي بىلەن بىرلىكتە يازغان). (تۈركچە)
17. «ئۇيغۇر ئائىلە قۇرۇلمىسىدىكى ئۆزگىرىشلەر»، «بىلىگ» (ئەھمەت يەسەۋى ئۇنىۋېرسىتېتى ژۇرنىلى) 2005-يىل 34، ئەنقەرە. (تۈركچە)
18. «كۈنىمىزدىكى سىرىق ئۇيغۇرلارنىڭ تۈركىيە تۈركلىرىگە بولغان پوزىتسىيسى»، «چاغداش تۈركلۈك تەتقىقاتى» ژۇرنىلى، ئەنقەرە. 2006-يىلى، 2-سان (تۈركچە)
19. «سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ تىل ئىشلىتىشى توغرىسىدا سوتسىئولوگىيلىك تەھلىل»، «ھاجەتتەپە تۈركىيات تەتقىقاتى» ژۇرنىلى، 2006-يىللىق 1-سان، ئەنقەرە. (تۈركچە)
20. «تىل بىلەن تەپەككۇر مۇناسىۋىتى توغرىسىدا»، «شىنجاڭ رادىئو-تېلىۋىزىيە ئۇنىۋېرسىتېتى ژۇرنىلى» 2006-يىل2-سان ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
21. «تىل بىلەن كۈلتۈرنىڭ مۇناسىۋىتى توغرىسىدا»، «شىنجاڭ رادىئو-تېلىۋىزىيە ئۇنىۋېرسىتېتى ژۇرنىلى»، 2006-يىللىق 2-سان، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە). كېيىن خەنزۇچىدە 22. «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»غا كىرگۈزۈلگەن، مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرياتى، 2008-يىل، بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
22. «تۈرك كىشى ئىسىم فامىلىلىرى ئۈستىدە تەتقىقات»، «شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ژۇرنىلى»، 2006-يىللىق2-سان. ئۈرۈمچى.
23. «كۈنىمىزدىكى سىرىق ئۇيغۇرلارنىڭ شىنجاڭ ئۇيغۇرلىرىغا بولغان پوزىتسىيسى توغرىسىدا»، «سىرىق ئۇيغۇر كۈلتۈرى» (尧熬尔文化)، 2006-يىللىق 1-سان، گەنسۇ سۇنەن(خەنزۇچە)، تەكرار «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى» غا كىرگۈزۈلگەن، مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرياتى، 2007-يىل، بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
24. «غەربنى ئىچىش ۋە مىللى كۈلتۈرلەر»، «شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ژۇرنىلى»، 2007-يىللىق 2-سان، ئۈرۈمچى.
25. «ئىناق جەمىيەت ۋە مىللى كۈلتۈرلەر»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى»، 2007-يىللىق4-سان، 5-10، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
26. «جەدىدچىلىك ھەركىتى ھەققىدە---تۈرك ئىسلام كۈلتۈرىنىڭ زامانىۋىلىيلىشىش ھەرىكىتى»،«مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»، مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرياتى، 2007-يىل، 275-288 بەت، بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
27. «مۇسابايوپ ئائىلىسىنىڭ شىنجاڭنىڭ ئىجتىمائىي تەرەققىياتىغا قوشقان تۆھپىسى ھەققىدە دەسلەپكى ئىزدىنىش»، «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»، 2007-يىل بېيجىڭ، 260-275 بەت، (خەنزۇچە).
28. «دىۋانى ھىكمەت ۋە ئەھمەد يەسەۋى»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى»، 2008-يىللىق5-سان،44-55 بەت، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
29. «كۈلتۈر، مەدەنىيەت ۋە مىللىي كۈلتۈر مۇناسىۋەتلىرى ھەققىدە»، «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»، مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرياتى، 2008-يىل،71-84 بەت، بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
30. «مەھمۇد كاشىغەرى ۋە كۈنىمىز ئۇيغۇر مەنىۋىياتى مۇناسىۋىتىگە سوتسىئولوگىيىلىك نەزەر»، تەۋەللۈتىنىڭ 1000-يىلىدا خەلقئارالىق كاشىغەرلىك مەھمۇد ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ماقالىلەر توپلىمى، رىزە ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرىياتى، رىزە-تۈركىيە، 501-507 بەت، 2010. (تۈركچە).
31. «يېڭى جوڭگۇ قۇرۇلغاندىن كېيىن بېيجىڭدا خىزمەت مۇناسىۋېتى بىلەن ئولتۇراقلاشقان ئۇيغۇر زىيالىيلىرى ۋە ئۇلارنىڭ يىتەكچى جەمىيەت بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى توغرىسىدا»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلىرى»، 2009-يىل 1-سان، 47-59 بەت، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
32. «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ مىللەتلەر قۇرۇلمىسى ۋە مىللەت-نوپۇس ئالاھىدىلىكى»، «ھاجەتتەپە ئۇنىۋېرسىتېتى تۈركىيات تەتقىقاتى ژۇرنىلى»، 2009-يىلى كۈز 2-سان، 63-91 بەت، ئەنقەرە. (تۈركچە)
33. «ئۇيغۇر زامانىۋىيلىشىشى جەرىيانىدىكى ئىستانبۇلچىلار ۋە ئۇلارنىڭ ۋەكىللىرى توغرىسىدا»، «تۈرك كۈلتۈرى»، تۈرك كۈلتۈر تەتقىقات ئىنستىتوتى ژۇرنىلى، 2009-يىل 2-سان، 290-328 بەت، ئەنقەرە. (تۈركچە)
34. «سوتسىئولوگىيە ۋە ئانترپولوگىيەدە كۆپ قوللىنىلدىغان بىر قىسىم ئاتالغۇلارغا ئىزاھات»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى» ژۇرنىلى، 2009-يىللىق 5-سان،48-58. ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە).
35. «يەرشارىلىشىش ھادىسىس ۋە ئۇنىڭ تەسىرى ھەققىدە»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلىرى»، 2010-يىل 1-سان،28-38، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
36. «تەرەققىيات، ئىجتىمائىي ئۆزگىرىش ۋە بەدەل----تەرەققىيات ئەسناسىدا قەشقەر شەھرىدە ئوتتۇرىغا چىققان ئىجتىمائىي مەسىلىلەرگە سوتسىئولوگىيىلىك نەزەر»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى»، 2010-يىللىق5-سان،12-29، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
37. «ئۇيغۇر زامانىۋىيلىشىشى جەرىيانىدا ئىستانبۇلچىلارنىڭ تەسىرى»، «تۈرك كۈلتۈرى»، تۈرك كۈلتۈر تەتقىقات ئىنستىتوتى ژۇرنىلى، 2010-يىل 2-سان،72-112 بەت، ئەنقەرە. (تۈركچە).
38. «شىمالىي جوڭگۇدا ئىشلەۋاتقان ئۇيغۇر ئىشلەمچىلەرنىڭ ئىش مۇھىتى، تۇرمۇش ۋە ماسلىشىش مەسىلىلىرى ھەققىدە»، مىللەتلەر ئىشلىرى كومىتېتى «مىللەتلەر تەتقىقاتىدىكى دىنامىكلەر»، 2010، بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
39. «بېيجىڭ، تىئەنجىن شەھەرلىرىدە ئىشلەۋاتقان ئۇيغۇر ئىشلەمچىلەرنىڭ ئىش مۇھىتى ۋە تۇرمۇشقا ماسلىشىشتىكى مەسىلىلىرى ۋە تۇرمۇش ئادەتلىرىدە ئوتتۇرىغا چىققان ئۆزگىرىشلەر»، «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»، مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرياتى، 2010-يىل،306-323 بەت، بېيجىڭ. (خەنزۇچە).
40. «تۈركىيەنىڭ ئېتنىك قۇرۇلمىسى ۋە ئاز سانلىق مىللەتلەر سىياسىتى»، «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»، مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشىرياتى، 2010-يىل،380-398 بەت، بېيجىڭ. (خەنزۇچە).
41. «ئورخۇن مەڭگۈ تاشلىرىدا كۆرۈلگەن خەنزۇ كۈلتۈر تەھلىللىرىدىن تۈركلۈك تەتقىقاتىدا خەنشۇناسلىقنىڭ (سىنولوگىيە) نىڭ موھىملىقى»، 3. نۆۋەتلىك تۈركىيات تەتقىقاتلىرى خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ماقالىلەر يوپلىمى، ھاجەتتەپە ئۇنىۋېرسىتېتى تۈركىيات تەتقىقاتلىرى ئىنىستىتوتى نەشرىياتى،689-695، 2010-يىلى، ئەنقەرە، تۈركىيە (تۈركچە)
42. «ئۇيغۇر جەمىيىتىدىكى كۈلتۈرەل ئۈزۈكلۈك ھادىسىسى»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى»، 2011-يىللىق1-سان،29-39، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
43. «جەمىيەتشۇناسلىق ۋە ئۇيغۇر جەمىيىتى»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلىرى»، 2010-يىل 4-سان،35-46، ئۈرۈمچى. (ئۇيغۇرچە)
44. «ئىناق جەمىيەتكە قاراپ؟ ئازاتلىقتىن كېيىن بېيجىڭغا ئولتۇراقلاشقان ئۇيغۇر زىيالىيلىرى بىلەن يېتەكچى جەمىيەتنىڭ مۇناسىۋېتى ئۈستىدە نۇقتىلىق تەتقىقات»، ئاسىيا مىللەتلەرى،2011-يىلى، 1-سان، 1-31-بەت. لوندون، ئەنگىلىيە (دون ماكمىللەن بىلەن بىرلىكتە)، (ئىنگىلىزچە).
45. «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا رايون خاراكتېرلىق بىخەتەرلىك ۋە HIV/AIDS »، ئاۋسترالىيە تاشقىي ئىشلار ژۇرنىلى، 2011-يىلى، 1-سان، 203-219-بەت. ( دوكتور ئاننا خايەس بىلەن بىرلىكتە)، (ئىنگىلىزچە).
46. «بېيجىڭ ۋە تىئەنجىن شەھەرلىرىدە ئىشلەيدىغان ئۇيغۇر ئىشلەمچىلەرنىڭ تۇرمۇشتا ماسلىشىش مەسىلىسى ئۈستىدە تەكشۈرۈش»، «شىمالىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ژۇرنىلى»، 2011-يىلى، 2- سان، 63-69، يىنچۈەن، نىڭشيا (خەنزۇچە)
47. «ئىجتىمائىيلىشىش مۇھىتى ۋە بېيجىڭدا تۇغۇلۇپ ئۆسكەن ئۇيغۇرلاردا كۆرۈلگەن كۈلتۈرەل ئۈزۈكلۈكلەر»، «شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئىلمىي ژۇرنىلى»، 2011-يىلى، 2-سان، 109-123 بەت. ئۈرۈمچى (ئۇيغۇرچە).
48. «بېيجىڭدا ياشاۋاتقان تىبەتلىك زىيالىيلارنىڭ ئىجتىمائىي ئالاقە تورى ۋە بۇنىڭغا تەسىر قىلىۋاتقان ئامىللار»، «شىمالىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ژۇرنىلى»، 2011-يىلى، 5- سان، 42-49، يىنچۈەن، نىڭشيا (خەنزۇچە).
49. ئاز سانلىق مىللەت ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ئىشقا ئورۇنلىشىش ئەھۋالى ھەققىدە تەتقىقات-بېيجىڭدا ئوقۇغان شىنجاڭلىق ئوقۇغۇچىلار ئۆرنىكىدە. «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»، مەركەزى مىللەتلەر ئۈنېۋىرسىتېتى نەشىرياتى، 2013، (خەنزۇچە)، (مىجىت قادىر بىلەن بىرلىكتە).
50. كۈنىمىز ئۇيغۇرلىرىدا تەسىرلىشىش ۋە ئىجتىمائىي مۈلكنىڭ قوغدىلىشى-قاتار چاي ئۆرنىكىدە، «مىللەتلەر تەتقىقاتى توپلىمى»، مەركەزى مىللەتلەر ئۈنېۋىرسىتېتى نەشىرياتى، 2013، (خەنزۇچە)، (مىجىت قادىر بىلەن بىرلىكتە).
51. ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ئالىي مەكتەپ پىروگىراممىلىرىغا ئىلتىماس قىلىشتىكى ئارزۇلىرى ۋە ئىشقا ئورۇنلىشىش يۈزلىنىشىنى تەكشۈرۈش-بېيجىڭدا ئوقۇغان شىنجاڭلىق ئوقۇغۇچىلار ئۆرنىكىدە، «ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ مائارىپ تەتقىقاتى ژورنىلى»، 2013-يىل، بېيجىڭ، (خەنزۇچە).
52. يىپەك يولىنىڭ باشلانغۇچ لىنىيەسىدە خەتەر ئاستىدىكى تۈرك جەمئىيەت ۋە كۈلتۈرلەرى، خەلقئارالىق يىپەك يولىدا تۈرك دۈنياسى ئورتاق كۈلتۈر مىراس ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ماقالىلەر كىتابى، تۈرك يۇردۇ نەشرىياتى 2014، S.56-76. (تۈركچە)
دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدا قاتناشقان بەزى چوڭ يىغىنلار
53. 1998-يىلى21-مارت، سۇلايمان دەمىرەل ئۇنىۋېرسىتېتىدا «تۈرك دۇنياسىدا نەۋرۇز» پائالىيتى، ئۇقۇغان ماقالە تېمىسى؛ «ئۇيغۇرلاردا نەۋرۇز»، ئىسپارتا. (تۈركچە)
54. 2001-يىل 21-مارت، ھاجەتتەپە ئۇنىۋېرسىتېتى تۈركىيات تەتقىقات ئىنىستىتۇتىدا ئۆتكۈزۈلگەن «تۈرك دۇنياسىدا نورۇز» پائالىيتى، ئوقۇغان ماقالە تېمىسى «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونىدا تەبرىكلىنىۋاتقان نەۋرۇزپائالىيىتى»، ئەنقەرە. (تۈركچە)
55. 2005-يىلى 5-سېنتەبىردىن 9-سېنتەبىرگىچە ئىستانبۇلدا ئۆتكۈزۈلگەن 4-نۆۋەتلىك ياۋرو-ئاسىيا ئىسلام بىرلىكى تەشكىلاتى تەرتىپلىگەن «دىن، كۈلتۈر، كىملىك» ئىلمى مۇھاكىمە يىغىنى، ئوقۇغان ماقالە تېمىسى؛ « ئۇيغۇر جەمىيتىدىكى دىن بىلەن مىللىي كىملىكنىڭ مۇناسىۋىتى»، ئىستانبۇل. (تۈركچە)
56. 2005-يىلى 2-ئۆكتەبىردىن 6-ئۆكتەبىرگىچە مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇيغۇر تېل-ئەدەبىيات فاكۇلتىتى «ئۇيغۇر تىلى تەتقىقات ئىلمى مۇھاكىمە يىغىنى»، ئوقۇغان ماقالە تېمىسى؛ «تىل بىلەن كۈلتۈرنىڭ مۇناسىۋىتى»، بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
57. 2006-يىلى12-مايدىن 15-مايغىچە جۇڭگۇ ئۇيغۇر تارىخ كۈلتۈر تەتقىقات جەمىيتى ئۆتكۈزگەن «غەربى شىمالنى ئىچىشتىكى ئىجادچانلىق ۋە مىللى كۈلتۈر ئىلمى مۇھاكىمە يىغىنى»، ئوقۇغان ماقالە تېمىسى؛ «غەربنى ئىچىش دەۋرىدىكى مىللى كۈلتۈرلەرـــ غەربنى ئىچىش جەرىيانىدا ئۇيغۇر مىللى كۈلتۈرى دۇچ كەلگەن مەسىلىلەر توغرىسىدا»، چاڭشا، خۇنەن. (خەنزۇچە)
58. 2006-يىل4-ئاينىڭ 11-17 غىچە دۆلەتلىك مىللەتلەر ئىشلىرى كومتىتى ئۆتكۈزگەن «ئاز سانلىق مىللەت رايونىدىكى ئەيدىز ئەھۋالى» يىغىنى. ئوقۇغان ماقالە تېمىسى؛ «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونىدىكى ئەيدىزنىڭ ھازىرقى ئەھۋالى ۋە ئالدىنى ئىلىشقا كىرەكلىك تەدبىرلەر» مېڭزى، يۈننەن. (خەنزۇچە)
59. 2006-يىل 12-ئاينىڭ7-10 غىچە «ئەيدىز، تېبىركىليۇز، بەزگەك كىسىلىنىڭ ئالدىنى ئىلىش ۋە غەيرى ھۆكۈمەت تەشكىلاتلىرى (NGO) يىغىنى. ئوقۇغان ماقالە: ئازسانلىق مىللەتلەر رايونىدا NGO تەرەققىي قىلدۇرۇشنىڭ ئەيدىزنى تېزگىنلەشتىكى رولى. ۋۇخەن، خۇبېي. (خەنزۇچە)
60. 2007-يىلى6-ئاينىڭ 25-كۈنى پەننى ئومۇملاشتۇرۇش ئىنىستىتۇتى 9. نۆۋەتلىك جۇڭگۇ زەھەرنى چەكلەش ئىلمى مۇھاكىمە يىغىنى ۋە زەھەرنى چەكلەش، ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىش يۇقىرى دەرىجىلىكلەر يىغىنى، ئوقۇغان تېما؛ «شىنجاڭدىكى زەھەر چىكىش ۋە ئەيدىز ئەھۋالى ۋە ئۇنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى كېرەكلىك تەدبىرلەرـــــــ كۈلتۈرەل كونترول مىخانىزمىسىنىڭ زەھەر چەكلەش ۋە ئەيدىزنى ئازايتىشتىكى رولى»، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى خېنەن زالى، بېيجىڭ. (خەنزۇچە)
61. 2008-يىل 10-ئاينىڭ17-19غىچە رىزە ئۇنىۋېرسىتېتى «كاشىغەرلىك مەھمۇد خەلقئارالىق ئىلمى مۇھاكىمە يىغىنى» ، ماقالە تېمىسى؛ «كۈنىمىز ئۇيغۇر جەمىيتىدىكى مەھمۇد كاشىغەرى ۋە ئۇيغۇر مەنىۋىياتى بىلەن بولغان مۇناسىۋېتى»، رىزە، تۈركىيە. (تۈركچە)
62. 2008-يىل 10-ئاينىڭ 20-26 غىچە تۈرك تىل جەمىيىتى 4.نۆۋەتلىك خەلقئارالىق تۈرك تىل قۇرۇلتىيى، ئۇقۇغان ماقالە تېمىسى، «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتىدىكى بەزى مەسلىلەرگە سوتسىئولوگىيلىك تەھلىل» ئەنقەرە، تۈركىيە. (تۈركچە)
63. 2010-يىلى 3-ئاينىڭ 26-29 غىچە «جوڭگۇ-ياپۇنىيە جەمىيەتشۇناسلىقى ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى»، ئوقۇغان ماقالە تېمىسى، «ئىناق جەمىيەت ياكى چەتكە قىقىلىش؟ بېيجىڭدا ياشىغان ئۇيغۇرلارنىڭ يېتەكچى جەمىيەت بىلەن پۈتۈنلىشىش مەسىلىسى»، بېيجىڭ، (خەنزۇچە).
64. 2010-يىل 5-ئاينىڭ 26-30 گىچە، ھاجەتتەپە ئۇنىۋېرسىتېتى تۈركىيات تەتقىقاتلىرى ئىنىستىتوتى «21-ئەسىردە تۈركلۈك تەتقىقاتى-ئورخۇن مەڭگۈ تاشلىرىنىڭ تېپىلىشى ۋە ئوقۇلۇشىنىڭ 120-يىللىقى خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى»،ئوقۇغان ماقالە تېمىسى؛ «ئورخۇن مەڭگۈ تاشلىرىدا كۆرۈلگەن خەنزۇ كۈلتۈر تەھلىلىدىن تۈركلۈك تەتقىقاتىدا خەنزۇشۇناسلىق تەتقىقاتىنىڭ ئەھمىيىتى»،ئەنقەرە، تۈركىيە. (تۈركچە)
65. 2010-يىلى، 10-ئاينىڭ 3-6 كۈنىگىچە خەلقئارالىق ئانتروپولوگىيە ئېتنولوگىيە بىرلىكىنىڭ يىللىق مۇھاكىمە يىغىنى، ئوقۇلغان ماقالە: «يوق بولىۋاتقان تىل سارىق ئۇيغۇرچە»، ئانتاليا. (ئىنگىلىزچە)
66. 2012-يىلى، 5-ئاينىڭ 5-8 كۈنىگىچە نىغدە ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئۆتكۈزۈلگەن 1-نۆۋەتلىك خەلقئارالىق نىغدە تىل، تارىخ ۋە كۈلتۈر مۇھاكىمە يىغىنى، ئوقۇلغان ماقالە: «سىياسەت ۋە ئىجتىمائىي ئۆزگىرىش»، نىغدە، تۈركىيە. (تۈركچە)
67. 2013-يىلى 10-ئاينىڭ 03-06 غىچە «خەلقئارالىق يېپەك يولىدا تۈرك دۇنياسى ئورتاق كۈلتۈر مىراسى ئىلىم زىياپىتى»، ئوقۇلغان ماقالە تېمىسى، «يىپەك يولىنىڭ باشلانغۇچ يولى بويىدا خەتەردە قالغان تۈرك توپلىمى ۋە كۈلتۈرلىرى»، ئەنقەرە، تۈركىيە. (تۈركچە)
68. 2013-يىلى 11-ئاينىڭ 19-22 غىچە «ھازىرقى زامان تۈركلۈك تەتقىقاتى ئىلمى مۇھاكىمە يىغىنى»، ئوقۇلغان ماقالە تېمىسى، «كۈنىمىز ئۇيغۇر توپلىمىدا كۈلتۈرەل ئۈزۈكلۈك-خەنتىللىق ئۇيغۇرلار ئۆرنىكىدە»، ئەنقەرە، تۈركىيە. (تۈركچە)
69. 2014-يىلى 3-ئاينىڭ 18-21 غىچە «خەلقئارالىق تۈرك دۇنياسى تەتقىقاتلىرى ئىلمى مۇھاكىمە يىغىنى»، ئوقۇلغان ماقالە تېمىسى، «كۈنىمىز ئۇيغۇر ياشلىرىدا ئىجتىمائىي مەسىلىلەر-ئەيدىس ۋە زەھەرلىك چىكىملىك»، نىغدە، تۈركىيە. (تۈركچە)
مەنبەلەر
[تەھرىرلەش]مەنبە:ئىزدىنىش تورى
http://bbs.izdinix.com/thread-62798-1-1.html
|
بۇ ماددا بىر دەسلەپكى نۇسخىدۇر، بۇ ماددىنى كېڭەيتىش ياكى ئالاھىدە دەسلەپكى نۇسخا قېلىپلىردىن بىرنى قويۇپ ۋىكىپېدىيەگە توھپە قوشالايسىز. |