تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماس

ئۆزىنىڭ ساتىرىك، ئاممىباپ شېئىرلىرى ۋە قىرتاق يازما، يىرىك ئەسەرلىرى بىلەن ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا بەلگىلىك ئورۇن تۇتۇپ كېلىۋاتقان شائىر، يازغۇچى ھەم تارىخ، مەدەنىيەت تەتقىقاتچىسى تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماس 1952-يىلى مەكىت ناھيىسىنىڭ يانتاق يېزىسى ئاقبەل كەنتىدە تۇغۇلغان. 1973-يىلغىچە ناھيە بازىرىدا باشلانغۇچ ۋە تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرىپ، «قايتا تەربىيە» ئالغان. 1975-يىلغىچە قەشقەر دارىلمۇئەللىمىدە ئوقۇغان. 1985-يىلغىچە ناھيىلىك رادىئو ئىستانسىسىدا دىكتور، مۇخبىر، تەھرىر ھەم ئىستانسا باشلىقى بولۇپ ئىشلىگەندىن كېيىن، 1985-يىلى ناھيىلىك مەدەنىيەت يۇرتىنىڭ باشلىقى بولغان. 1988-يىلدىن 1990-يىلغىچە غەربىي شىمال مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىدا بىلىم ئاشۇرۇپ، ئالىي تېخنىكوم دىپلومىغا ئېرىشكەن. 1999-يىلدىن باشلاپ، ناھيىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئاسراش ئورنىدا ئىشلەپ، ھازىر پىنسىيەگە چىققان. كۆپ قىرلىق ئەدىب تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماسنىڭ ئىجادىيەتلىرىدىن تۇنجى شېئىرى «ۋەتەن شەنىگە» 1976-يىلى «قەشقەر ئەدەبىيات-سەنئىتى» ژورنىلىدا ئېلان قىلىنغاندىن كېيىن، ھازىرغىچە مەملىكەت ئىچىدىكى ھەرقايسى مەتبۇئاتلاردا 600 پارچىدىن ئارتۇق شېئىر، 120 پارچىدىن ئارتۇق چوڭ-كىچىك ھېكايە، 40 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي، نەزىريىۋى ماقالىلىرى ئېلان قىلىنغان. «تەقدىر»(رومان)، «كۆز تەگكەن گۈزەل»(پوۋېستلار توپلىمى)، «سۆيگۈ ئىسيانى»(ھېكايە-نەسىرلەر توپلىمى)، «قىرتاق جاكالار»(ئەدەبىي خاتىرىلەر توپلىمى)، «سەككىز سۈرىتىم»(ساتىرالار توپلىمى)، «مەكىت قويى»(ئىلمىي كىتاپ)، «تىكەنلىك گۈل»(باشقىلار بىلەن بىللە)، «ئۇيغۇر دولان مۇقاملىرى»(تېكىستىنى رەتلىگەن)...قاتارلىق كىتاپلىرى نەشىر قىلىنغان ۋە ئون نەچچە پارچە ئەدەبىي توپلاملارغا ئەسەرلىرى كىرگۈزىلگەن. تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماسنىڭ «سەككىز سۈرىتىم»، «مەيخورلار مارشى»، «ئادەم بۇلاق»(باللادا)...قاتارلىق ئەسەرلىرى ئۇيغۇر جامائەتچىلىكى ئارىسىدا زور تەسىر قوزغىغان. ئۇنىڭ «پەيغەمبەر ۋە شائىر» قاتارلىق بەدىئىي مۇلاھىزىلىرىدىن باشقا، يەنە تارىخ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە ئىجدىمائىيەت تېمىسىدىكى بىر تۈركۈم ماقالىلىرىمۇ مۇھىم سالماقنى ئىگىلەيدۇ. ئۇ سەككىز قېتىم ۋىلايەت دەرىجىلىك ئەدەبىي ئىجادىيەت مۇكاپاتىغا، ئىككى قېتىم «خانتەڭرى ئەدەبىيات مۇكاپاتى»غا، يەنە ئىككى قېتىم مەملىكەت دەرىجىلىك ئىجادىيەت مۇكاپاتىغا ئېرىشكەن، كۆپ قېتىم خىزمەت ئىلغارى بولۇپ باھالانغان، ھەتتا ئۇ مەسئۇل بولۇپ ئىشلىگەن مەكىت ناھيىلىك مەدەنىيەت يۇرتىمۇ مەملىكەت دەرىجىلىك ئىلغار مەدەنىيەت يۇرتلىرى قاتاردىن ئورۇن ئالغان. تۇرسۇنبەگ ئۆز ئانا تىلىدا ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللاندىن باشقا، خەنزۇ، ئېنگىلىز تىللىرى، ھەتتا دۇنيا تىلىنىمۇ قېتىرقىنىپ ئۆگۈنىپ، بىر تۈركۈم مۇنەۋۋەر ئەسەرلەرنى ئۇيغۇرچىغا تەرجىمە قىلىپ ئېلان قىلغان. ئەنە شۇ نەتىجىلەرنى ياراتقان بۇ ئەدىب «جوڭگودىكى ياش ۋە ئوتتۇرا ياش ئەدىبلەر قامۇسى»، «ئىقتىساسلىقلار ئامبىرى»، «دۇنيادىكى نامدار ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر تىزىملىكى»...قاتارلىق 10 نەچچە قامۇستىن ئورۇن ئالدى. ھازىر ئۇ مەملىكەتلىك ئاز سانلىقلىق مىللەتلەر يازغۇچىلىرى ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، ش ئۇ ئا ر يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، قەشقەر ۋىلايەتلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ دائىمىي ھەيئىتى، دولان قەلەمكەشلىرى جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋېن رەئىسى.