خەنزۇچە
| خەنزۇچە 汉语/漢語 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
خەنزۇچە (خەنزۇچە: 汉语) ، خەنزۇ لارنىڭ تىلى[1][2] ، ئۇ چىن سۇلالىسى نەپىس سۆزلەر يىلدىن باشلاپ تەرەققىي قىلغان ئانالىز تىلى بولۇپ ، يېزىق سىستېمىسىدا ئىدىئوگرامما (خەنزۇچە خەت) ئىشلىتىلىدۇ ، ئۇ خەنزۇ-زاڭزۇ تىلى ئائىلىسىدىكى ئەڭ چوڭ تىل ئائىلىسى ۋە دۇنيادىكى ئانا تىلدا سۆزلىشىدىغانلار ئەڭ كۆپ تىل｡ دۇنيا نوپۇسىنىڭ بەشتىن بىرى ئۇنى ئانا تىل ياكى ئىككىنچى تىل سۈپىتىدە سۆزلەيدۇ[3]｡
خەنزۇچە ئانا تىل بولغان جايلاردا ئوخشىمىغان ئورتاق ئىسىملار بار ، ھەمدە نۇرغۇن دىئالېكت ۋارىيانتلىرى بار ، بۇنىڭ ئىچىدە ، شىمالىي خەنزۇ تىلىنى ئاساس قىلغان بېيجىڭ دىئالېكت تىلى ئەڭ ئالقىشقا ئېرىشكەن ، ئۇنىڭ كېلىپ چىققان پۇتۇڭخۇا تىلى خەنزۇ چەمبىرەك تىلىدىكى ئاساسلىق تىل تىلى｡ بۇنىڭدىن باشقا ، خەنزۇ تىلى يەنە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ رەسمىي تىلى بولۇپ ، شاڭخەي ھەمكارلىق تەشكىلاتى قاتارلىق خەلقئارالىق تەشكىلاتلار تەرىپىدىن رەسمىي تىل سۈپىتىدە قوبۇل قىلىنغان[4]｡
خەنزۇچە تىللار پۇتۇڭخۇا ، گەن ، مىن ، كانتونچە ، خاككا ، ۋۇ ۋە شياڭ قاتارلىق يەتتە تارماققا ئايرىلىدۇ｡ ھەر بىر تارماق بىرلىككە كەلگەن يېزىق بىلەن مۇستەقىل تىل دەپ قارىلىدۇ. مەيلى قايسى نۇقتىدىن پايدىلىنىشىڭىزدىن قەتئىينەزەر ، يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان تىللار باراۋەر ، ئۇلارنىڭ ھەممىسى خەنزۇچە ، خەنزۇچە بولسا ئۇلارنىڭ توپلىمى ، ئۇلارنىڭ بىرى ئەمەس[5]｡
خەنزۇچە ئىشلىتىلگەن ھەرپلەر خەنزۇچە خەت ، ئۇلار مەنىنى ئىپادىلەيدىغان فونېتىكىلىق ھەرپلەر بولۇپ ، خەنزۇچە ئانالىز تىلى بولسا ، ئاھاڭنى پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن ئاھاڭ ئىشلىتىدۇ｡
قارالسۇن
[تەھرىرلەش]- خەنزۇ تىلىنىڭ فونېتىكىلىق ئېلىپبە لايىھىسى (汉语拼音方案)
- خەنزۇچىنىڭ فونىتىك ئەلىپبەسى/پىنيىن (汉语拼音字母)
مەنبەلەر
[تەھرىرلەش]- ↑ 中国社会科学院语言研究所词典编辑室．现代汉语词典 [DB]. 7版．北京：商务印书馆, 2016: 513+560.
- ↑ 汉语 قېلىپ:Wayback [DB/OL] [2024] // 陈至立．辞海. 7版网络版．上海：上海辞书出版社, 2020.
- ↑ "The world's languages, in 7 maps and charts". 华盛顿邮报. 2015-04-23. Archived from the original on 2015-04-27. Retrieved 2015-04-27.
- ↑ 联合国新闻部. "正式语文". 联合国. Archived from the original on 2018-05-07. Retrieved 2018-05-07.
- ↑ Norman, Jerry, Chinese, Cambridge: Cambridge University Press, 1988, ISBN 978-0-521-29653-3.