توخۇ سوقۇشتۇرۇش ئويۇنى
توخۇ سوقۇشتۇرۇش - ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەدىمدىن تا ھازىرغىچە ئۈزۈلدۈرمەي داۋاملاشتۇرۇپ كېلىۋاتقان، مەنىۋى تۇرمۇشنى جانلاندۇرىدىغان، قىزىقارلىق كۆڭۈل ئېچىش ئويۇنلىرىنىڭ بىرى. توخۇ سوقۇشتۇرۇش ئادەتتە يېزىلاردىكى بازار كۈنلىرى، ھېيت - بايراملاردا مەھەللىلەردىكى كىشىلەر توپلاشقان سورۇنلاردا ئېلىپ بېرىلىدۇ. سوقۇشتۇرۇلىدىغان توخۇلار تاللىنىدۇ. ھەتتا، بەزى توخۇ سوقۇشتۇرۇش ھەۋەسكارلىرى ۋىلايەت ئاتلاپ توخۇ تاللايدۇ. شىنجاڭدا تۇرپان توخۇسىنىڭ بويى ئېگىز، سوقۇشۇشقا ئامرا ق بولغاچقا، قەشقەر خوتەنلەردىن ئاتايىن تۇرپانغا كېلىپ توخۇ ئېلىپ كېتىدۇ. توخۇ سوقۇشتۇرۇش ئويۇنى جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ قىزىلسۇ، خوتەن، قەشقەر، ئاقسۇ ۋىلايەتلىرىدە، شىمالىي شىنجاڭدا ئىلى ۋىلايەتلىرىدە كۆپرەك ئېلىپ بېرىلىدۇ. توخۇلار ئادەتتە يېرىم سائەتتىن بىر سائەتكىچە ھەتتا ئۇنىڭدىنمۇ ئۇزاقراق ۋاقىت سوقۇشىدۇ. بىر - بىرىنى چوقۇپ تاجىلىرىنى قانغا بوياپ، پەيلىرىنى يۇلۇۋېتىدۇ. مۇشۇنداق بىر - بىرىنى چوقۇپ، بارماقلىرى بىلەن قامىشىپ سوقۇشۇش جەريانىدا قاچقىنى، بېشىنى ئىچىگە تىقىپ جىم تۇرۇۋالغىنى يېڭىلگەن ھېسابلىنىدۇ. توخۇ، قوشقار، كەكلىكلەرگە ئوخشاش مەرد سوقۇشمايدۇ. توخۇ سوقۇشتۇرۇش سورۇنىدا تاماشىنىنلارمۇ كۆپ بولىدۇ."[1]