تېرەك
تېرەك (خەنزۇچە: 楊樹) ئاپتونۇم رايۇنىمىزنىڭ ھەر قانداق يېردە ئۆستۈرۈلدىغان، ئۆستۈرۈلۈش تارىخى ئۇزۇن، ئىشلىتىىش دائىرىسى ئىنتايىن كەڭ دەرەخ تۈرلىرىنىڭ بىرى.
قىسقىچە تۇنۇشتۇرۇش
[تەھرىر]تېرەك ئاپتونۇم رايۇنىمىزنىڭ ھەر قانداق يېردە ئۆستۈرۈلدىغان، ئۆستۈرۈلۈش تارىخى ئۇزۇن، ئىشلىتىىش دائىرىسى ئىنتايىن كەڭ دەرەخ تۈرلىرىنىڭ بىرى. تېرەك ئاساسەن ھويلا-ئارام ئەتراپى، يول، ئېتىز-ئېرىق، ئۆستەڭ بويلىرى، تېرىلغۇ يەر ئەتراپى، سۇ ئامبىرى قاشلىرى، كۆل-دەريا بويلىرى، ئەتراپلىرىغا تىكىپ ئۆستۈرۈلىدۇ. تېرەك تىك ھەم تۈز ئۆسىدىغان بۇلۇپ، ئەڭ ئېگىز ئۆسكەندە 30 مېتىر ئەتراپىدا ئۆسىدۇ. ئۇزۇن بولغاندا 700 يىل ئەتراپىدا ئۆمۈر كۆرىدۇ. ھازىر ھەر قايسى جايلاردىن قوغداش دائىرىسىگە كىرگۈزۈلگەن 500 يىللىقتىن يۇقىرى بولغان تېرەكلەرنى خېلى كۆپ ئۇچراتقىلى بولىدۇ. تېرەكلەرنىڭ ئۇرۇقى بولىدۇ، ئەمما ئاساسلىقى قەلەمچە قىلىش ئارقىلىق كۆپەيتىلىدۇ. قۇمساڭغۇ تۇپراقتا ياخشى ئۆسىدۇ، تېرەكنىڭ قايسىلا تۈرى بولسۇن، ھەممىسى ئەڭ ياخشى ياغاچ ماتىريالى ھېسابلىنىدۇ. تېرەكنىڭ تۈرلىرى كۆپ بولغاچقا، ھەر بىر تۈردىكى تېرەكنىڭ ئىچكى تۈزۈلىشى، ياغىچىنىڭ قاتتىق يۇمشاقلىقى، ئۆسۈش ئەھۋالى، تاشقى شەكلى، خۇسۇسىيىتى، ئالاھىدىلىكى، رولى بىر-بىرىگە ئوخشىمايدۇ.
سىرتقى شەكىلى
[تەھرىر]ئادەتتە دەرەخنىڭ غولى تۈز، دەرەخ قوۋزىقى سىلىق ياكى ئۇزۇنىسىغا يېرىلغان، ئادەتتە كۈل رەڭ ۋە ئاق رەڭلىك. چوققا بىخى، بىخ قاسراقچىسى كۆپ. يوپۇرماقلىرى نۆۋەتلىشىپ ئۆسىدۇ، تۇخۇمسىمان يۇمىلاق شەكىللىك، تۆمۈنسىمان ياكى ئۈچ بۇرجەك تۇخۇم شەكىللىك، ئوخشاش بولمىغان شاخلىرى (مەسىلەن: ئۇزۇن شاخ، بىخ،) ئوخشىمىغان شەكىلدە، يۇپۇرماق قىرغاقلىرىدا چىشسىمان گىرۋەكلىرى بار؛ يۇپۇرماق سېپىنىڭ ئۇزۇنلقى ياپىلاق ياكى سىلىندىر شەكلىدە. بىرخىل ئوت گۈلى پوتلىسىمان گۈل رېتى تۆۋەنگە ساڭگىلاپ تۇرىدۇ، ئورىغۇچى يوپۇرماق ئۇچى ئۇچلۇق يېرىق ياكى چاك يوللۇق، پەردىسىمان نېپىز پوستلۇق، پەللە يوپۇرمىقى ئېللىپس شەكىللىك.
تۈرلىرى
[تەھرىر]قەدىمدىن تارتىپ ھازىرغىچە ئاپتونۇم رايۇنىمىزدا ئۆستۈرۈلۈپ كېلۋاتقان تېرەكنىڭ تۈرلىرىدىن ئون نەچچە خىلى بار، بۇلاردىن ئاساسلىقى قاپاق تېرەك، قارا تېرەك، ھاڭگا تېرەك، ئاق تېرەك، توغراق تېرەك، چوڭ يۇپۇرماقلىق تېرەك قاتارلىقلار بار.
قاپاق تېرەك
[تەھرىر]قاپاق تېرەك ئاساسلىقى يىلتىزىدىن كۆپىيىدۇ. تەخمىنەن ئون مېتىر ئەتراپىدا ئۆسكەندىن كىيىن ئەتراپقا پۇتاق چىقىرىپ شاخلايدۇ. قوۋزاق غازاڭلىرىنىڭ رەڭگى كۈمۈش رەڭدە، ياغىچىنىڭ رەڭگى ئاق رەڭدە بۇلۇپ، ئىچكى تۇقۇلمىلىرى ناھايىتى مۇستەھكەم ھەم قاتتىق بولىدۇ. غازىڭى ئالقاندەك يېيىلىپ يۈزى قۇياشقا قاراپ تۇرىدۇ، شۇ سەۋەپتىن قۇياش نۇرىنى ناھايىتى تۇلۇق سۈمۈرىدۇ. قاپاق تېرەكنىڭ غول يىلتىزى بۇلۇپ، يەر تېگىگە بەش مېتىر ئەتراپىدا چوڭقۇرلاپ ئۆسىدۇ. ياخشى ئۆسكەن قەدىمى قاپاق تېرەكلەر يىگىرمە نەچچە مېتىر ئەتراپىدا ئۆسىدۇ. قانچە ئېگىز ئۆسكەنسىېىرى شاخلىرى ئەتراپقا يېيىلىپ كۇنلۈكسىمان ھالەتكە كېلىدۇ.يۈز يىلدىن ئېشىپ كەتكەن قاپاق تېرەكلەرنىڭ غولىنىڭ ئوتتىرىسى پورلىشىپ كېتىدۇ. 40 يىل ئەتراپىدا بولغانلىرىنىڭ ياغىچى كەڭ، ياخشى ياغاچ ماتىريالى بولىدۇ. بۇنداق ياغاچ قۇرۇلۇش ماتىريالى قىلىنسۇن ياكى ئۆي جاھازىلىرى ياساشقا ئىشلىتىلسۇن ناھايىتى سۇپەتلىك بولىدۇ.
ئۆستۈرۈشنىڭ ئەھمىيىتى
[تەھرىر]شىنجاڭنىڭ ھاۋاسى قۇرغاق، تۇپرىقى قۇمساڭغۇ، ھۆل-يېغىن مىقدارى ئاز، كېچە-كۈندۈزلۈك تېمپىراتۇرا پەرقى چوڭ، ياز پەسلى ئۇزۇن، قىش پەسلى قىسقا، كۈن نۇرىنىڭ چۈشۈشى تىك بۇلۇپ، بۇنداق مۇھىت شىنجاڭدا دەرەخ ئۆستۈرۈشنىڭ ياخشى پۇرسىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ. يەنە كىلىپ شىنجاڭدا ئولتۇراقلاشقان مىللەتلەر ياغاچ قۇرۇلمىلىق ئۆيلەرنى ئاساس قىلىدۇ. ئۆيلىرىنى ئۆي جاھازىلىرى بىلەن تولدۇرىدۇ. تۈۋرۇك، تۇرۇس لىملىرى نەقىشلەنگەن ئۆيلەرنى ياخشى كۆرىدۇ. بۇنداق ئۆيلەرنى سېلش ئۈچۈن تۈز تۆككەن توم، ئۇزۇن ياغاچلار بولمىسا بولمايدۇ. شۇڭا ئۇيغۇرلار ئۆي سالغان ھامان ئۆي ئەتراپىغا تېرەك كۆچىتى قويىدۇ. مەيلى ئۆي سېلىشتا بولسۇن ياكى ئۆي جاھازىلىرىنى ياساشتا بولسۇن تېرەك ياغىچى ئاساسىي ئۇرۇندا تۇرىدۇ. تېرەك ياغىچىدا ياسالغان ھەر قانداق ئۆي جاھازىلىرىنىڭ سۈپىتى ياخشى چىقىدۇ. شىنجاڭدا تېرەك ئۆستۈرۈش ئەۋزەل شارائىتقا ھەم مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.
مەنبەلەر
[تەھرىر]
|
بۇ ماددا بىر دەسلەپكى نۇسخىدۇر، بۇ ماددىنى كېڭەيتىش ياكى ئالاھىدە دەسلەپكى نۇسخا قېلىپلىردىن بىرنى قويۇپ ۋىكىپېدىيەگە توھپە قوشالايسىز. |