لاتىن ئەلىڧبەسى

لاتىن ئەلىڧبەسى ياكى لاتىن ئەسىللىق ئەلىڧبە قوللىنىدىغان دۆلەت ۋە رايونلار

لاتىن ئەلىڧبەسى ياكى رىم (روما) ئەلىڧبەسى، لاتىن مەدەنىيەتىنىڭ ئاساسىنى تەشكىل قىلىدۇ. لاتىن ئەلىڧبەسىدە 23 ھەرپ باردۇر. ئەلىڧبەنى تەشكىل قىلغۇچى چوڭ ۋە كىچىك ھەرىڧلەردىن تەشكىل تاپىدۇ. نۆۋەت بىلەن تۆۋەندىكى تەرىزدە يېزىلىدۇ. لاتىن ئەلىڧبەسى ھازىر دۇنيادا ئەڭ كەڭ قوللىنىلغان بىر ئەلىڧبەدۇر. لاتىن ئەلڧبەسىنى تۇنجى قوللانغان تىل قەدىم لاتىنچەدۇر. كۈنىمىزدە لاتىنچە دەپ بىلىنىدۇ.

تۈركلەر قوللانغان يېزىق سېستىمىلىرى ئىچىدە، بىر دىن-ئىتىقاد سېستىمىسى ياكى دىكتاتور بىر رېجىم يولى بىلەن سايلانمىغان بىردىنبىر يېزىق تۈرى بولۇش سۈپىتىدىن ئۆزگىچە بىر ئورۇنغا ئىگە بولمىش لاتىن ئەلىڧبەسىنىڭ، تۈركلەر تەرەڧىدىن كەڭ ۋە رەسمىي قوللىنىلىشى دەستلەپتە 1920- يىللاردا ئوتترىغا چىققان. تۈركىيەدە 1928- يىلى 3- ئاينىڭ 11- كۈنىدىكى يېزىق ئىنقىلابىدىن بۇرۇن، كاڧكازىيە ۋە سىبىرىيە رايونىغا، ئەزەربەيجان ۋە ياقۇت تۈركلىرى، لاتىن ئەلىڧبەسىنى قوللانغان تۇنجى تۈرك خەلقلىرىدىندۇر. ئەزەربەيجاننىڭ لاتىنلەشتۈرۈش يولىدىكى تىرىشچانلىقلىرىدىن بۇرۇن، 1917- يىلى مارتتا داڭلىق تىلشۇناس S. A. Novgorodov تەرىپىدىن تۈزۈلگەن لاتىن ئەلىڧبەسىنى ئاساس قىلغان ياقۇت تۈرك يېزىقى 1917- يىلى ياقۇتىستىكتە ئېلان قىلىنغان.

Türkiye’de 3 Kasım 1928’de gerçekleşen Yazı Devrimi öncesinde, Kafkasya ve Sibirya bölgesine Azerbaycan ve Yakut Türkleri, Latin alfabesini kullanan ilk Türk toplulukları olmuştur. Azerbaycan’ın Latinleştirme yolundaki girişimlerinden önce, Mart 1917’de ünlü dil bilimci S. A. Novgorodov tarafından düzenlenen Latin alfabesi temelli Yakut Türk yazısı 1917’deYakutsk’ta yayımlanmıştır.^[1]