پىياز
پىياز (ئىلمىي نامى: Allium cepa)، يەنە توپ پىياز، يۇمىلاق غولپىياز، باشپىياز، پىياز بېشى، گوللاندىيە پىيىزى، سانا پىياز قاتارلىق ناملىرى بار؛ گۈلسامساق ئائىلىسى، پىياز ئۇرۇقدىشىدىكى ئىككى يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك.
|
|
ھەققىدە
[تەھرىرلەش]
باش پىياز ئۈچۈن ئىككى يىللىق ياكى كۆپ يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يىلتىز خوردا شەكىللىك، سىلىندىر شەكىللىك، ئوتتۇرىسى كاۋاك، يوپۇرمىقى قېنىق يېشىل رەڭدە، سىرتقى يۈزىدە موم ماددىسى؛ يوپۇرماق غىلىپى قېلىن خالتىسىمان بولىدۇ، قىسقىراش غولىنىڭ ئەتراپىغا قاراپ زىچ توپلىنىپ قالغان، نىسبەتەن پىياز باشلىقلار (پىياز بېشى) دەپمۇ ئاتىلىدۇ؛ كۈنلۈكسىمان گۈل رېتى بولۇپ، ئاق رەڭلىك كىچىك گۈللىرى بولىدۇ؛ غوزەك ئۇرۇقلۇق. سىرتتا يىلتىز بىلەن ئورالغان بىر قەۋەت نېپىز پوستى (ئاق، سېرىق ياكى قىزىل) بار، ئىچىدىكى بىر قەۋەت بىر قەۋەت گۆشى، ئادەتتە ئاق ياكى سۇس سېرىق رەڭلىك بولىدۇ.
ئۆسۈش مۇھىتى
[تەھرىرلەش]تېمپېراتۇرا
[تەھرىرلەش]
پىياز تېمپېراتۇرىغا ماسلىشىشچانلىقى بىر قەدەر كۈچلۈك. ئۇرۇق ۋە پىياز باشلىقلار ℃3 ~ 5 لۇق شارائىتتا ئاستا-ئاستا بىخلىنىپ، ℃12 بىخلىنىشى تېزلىشىدۇ، مايسىنىڭ ئۆسۈشىگە ماس كېلىدىغان تېمپېراتۇرا ℃20 ~ 12، يوپۇرمىقى ℃20 ~ 18، تەڭگىسىمان غولى ℃20 ~ 26، ساغلام مايسا ℃7 ~ 6 لۇق تۆۋەن تېمپېراتۇرىدا ئۆسىدۇ. تەڭگىسىمان غولى يوغىناپ، نىسبەتەن يۇقىرى تېمپېراتۇرا، تەڭگىسىمان غولى يوغىناپ، ℃15 تىن تۆۋەن بولمايدۇ، ئەڭ ياخشىسى ℃22 ~ 27. تېمپېراتۇرا بەك يۇقىرى بولۇپ كەتسە چوقۇم چېكىنىپ، ئۈچەككە كىرىدۇ.
يورۇتۇش
[تەھرىرلەش]پىيازپىياز ئۇزۇن كۈنلۈك زىرائەت تۈرىگە تەۋە، يوغىناش مەزگىلىدە ۋە تەڭگىچە غولى بولىدۇ چېچەك غولى سامساق چېچەكلەش مەزگىلىدە 12 سائەت يۇقىرى بولغان كۈننىڭ چۈشۈش ۋاقتى ئۇزۇن شارائىت كېرەك. يۇقىرى تېمپېراتۇرىدا قىسقا كۈن شارائىتىدىلا پەقەت ئۇزۇن يوپۇرماقلىق بۇلۇپ، باش پىياز ھاسىل قىلالمايدۇ. پىيازنى مۇۋاپىق بولغان يورۇقلۇق كۈچى 40 ~ 20 مىڭ ليۇكس.
سۇ
[تەھرىرلەش]پىياز بىخ مەزگىلى، يۇمران مايسىلارنىڭ ئۆسۈپ چىقىش مەزگىلىدە غوللار ۋە تەڭگىسىمان غوللار يوغىناش مەزگىلىدە يېتەرلىك سۇ بىلەن تەمىنلەش كېرەك. ئەمما يۇمران مايسا مەزگىلىدە ۋە قىشتىكى بۇرۇن سۇنى تىزگىنلەش كېرەك، مايسا بويىغا زورلاپ ئۆسۈپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش، بولمىسا ئۈششۈك ئاپىتى تېگىدۇ. ھوسۇل يىغىش ئالدىدا 12 ھەپتە سۇغىرىشنى كونترول قىلىپ، تەڭگىچە غولى ئارقىلىق قىسىملىرىنىڭ تولۇق يېتىلىشىنى تېزلىتىپ، پىشىپ يېتىلگەن تەڭگىسىمان غولى يېرىلىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش. پىياز قۇرغاقچىلىققا چىداملىق، نەملىك %70 ~ %60، ھاۋانىڭ نەملىكى بەك ئېشىپ كەتسە، ئاسانلا كېسەللىك زىيانداشلىقى كېلىپ چىقىدۇ.
تۇپراق ۋە ئوزۇقلۇق
[تەھرىرلەش]
پىيازپىياز تۇپراققا ماسلىشىشچانلىقى ياخشى بولۇپ، مۇنبەت، بوش، ھاۋا ئۆتكۈزۈشچانلىقى ياخشى نېيترال ئەت تۇپراق بولسا مۇۋاپىق بولىدۇ، قۇمساڭ ئەت تۇپراق ئاسان يۇقىرى مەھسۇلاتلىق، ئەمما يېپىشقاق ئەت تۇپراق تەڭگىسىمان غوللۇق تولۇقلاپ، رەڭگى ياخشى، ساقلاشقا چىداملىق. پىياز يىلتىز سىستېمىسىنىڭ ئوغۇت سۈمۈرۈش ئىقتىدارى بىر قەدەر ئاجىز، يۇقىرى ھوسۇللۇق يېتەرلىك ئۇزۇقلۇق شارائىتىغا موھتاج. ھەر 1000 كلوگىرام پىياز ئىككى كىلوگرام تۇپراقتىن ئازوت، فوسفور 0.8 كلوگرام، كالىي 2.2 توغرا كەلسە، مىس، بور، گۈڭگۈرت قاتارلىق مىكرو ئېلېمېنتلار كۆرۈنەرلىك مەھسۇلات ئاشۇرۇش رولى بار.
ئىشلىتىش قىممىتى
[تەھرىرلەش]پىياز تەركىبىدىكى پروستاگلاندىن A قان تومۇرلارنىڭ قارشىلىق كۈچىنى تۆۋەنلىتىپ، قاننىڭ يېپىشقاقلىق دەرىجىسىنى تۆۋەنلىتىش، قان بېسىمىنى تۆۋەنلىتىشكە بولىدۇ، سەگەكلەشتۈرۈش، بېسىمنى پەسەيتىش، زۇكامنىڭ ئالدىنى ئالىدىنى ئېلىش رولى بار؛ بۇنىڭدىن سىرت، پىياز يەنە بەدەندىكى ئوكسىگېن ئەركىن رادىكالىنى تازىلاش، مېتابولىزم ئىقتىدارى، قېرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش، سۆڭەك شالاڭلىشىش ئالدىنى ئېلىشتا — ئوتتۇرا ياشلىق ۋە ياشانغانلاردىكى ساقلىقنى ساقلاشتىكى يېمەكلىك.
جۇغراپىيەلىك تارقىلىشى
[تەھرىرلەش]ئەسلى ماكانى ئاسىيانىڭ غەربىي قىسمىغا جايلاشقان، دۇنياغا كەڭ ئۆستۈرۈلىدۇ. پىيازنىڭ جۇڭگودا تارقىلىشى كەڭ، جەنۇب ۋە شىمالدىكى جايلارنىڭ ھەممىسىدە ئۆستۈرۈلىدۇ، جۇڭگونىڭ ئاساسلىق كۆكتاتلىرىنىڭ بىرى. جۇڭگونىڭ پىياز ئىشلەپچىقىرىدىغان رايونلاردىن ئاساسلىقى شەندۇڭ جىنشياڭ، يۈتەي، شەنشەن ناھىيەسى (شەندۇڭدا)، جاڭسۇ، فېڭشيەن، گەنسۇ، جيۇچۈەن، ۋۇۋېي، يۈننەن، يۈەنموۋ، خىگاشىگاۋا، سىچۈەن، شىنجاڭ قاتارلىق جايلارغا تارقالغان.
مەنبە
[تەھرىرلەش]مەنبەلەر
[تەھرىرلەش]
|
بۇ ماددا بىر دەسلەپكى نۇسخىدۇر، بۇ ماددىنى كېڭەيتىش ياكى ئالاھىدە دەسلەپكى نۇسخا قېلىپلىردىن بىرنى قويۇپ ۋىكىپېدىيەگە توھپە قوشالايسىز. |