4 - ئىيۇن ۋەقەسى
4 - ئىيۇن ۋەقەسى (خەنچە: 六四事件) ياكى 4 - ئىيۇن تيەنئەنمېن ۋەقەسى (خەنچە: 六四天安门事件) بولسا خىتاي پايتەختى بېيجىڭ شەھىرى تيەنئەنمېن مەيدانىدا بىر تۈركۈم ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى باشلاتقان توپلىشىپ تىنچ شەكىلدە نامايىش بىلەن دېموكراتىيە تەلەپ قىلىش ھەركىتىنىڭ 1989 - يىلى 6 - ئاينىڭ 3 - كۈنى كەچتىن 6 - ئاينىڭ 4 - كۈنى سەھەرگىچە جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيىسى، قۇراللىق قىسىم ساقچى ئەترىتى ۋە خەلق ساقچىلىرى تەرىپىدىن قانلىق باستۇرۇلۇش، تازىلاپ تاشلاش ۋەقەسىدۇر[1]. كەڭ مەنىدىن ئېيتقاندا ، ئۇ 1989 - يىلدىكى دېموكراتىيە ھەرىكىتى (1989 خەلق دېموكراتىيە ھەرىكىتى)نى كۆرسىتىدۇ. چەتئەل مەتبۇئاتلىرىنىڭ ئەكسىچە، جۇڭگو چوڭ قۇرۇقلۇقىدا، بۇ ۋەقەنىڭ تەسۋىرىدە ئادەتتە بۇ ۋەقەنىڭ دائىرىسى ۋە كەڭلىكى تىلغا ئېلىنىدۇ. 4 - ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىدىكى «خۇ ياۋوباڭنى خاتىرىلەش» پائالىيىتى بىر گەۋدىلەشتۈرۈلگەن بولۇپ، ئۇ بېيجىڭدىكى تيەنئەنمېن مەيدانىدىكى جۇڭگو ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى تەرىپىدىن قوزغىتىلغان ۋە ئىككى ئايغا يېقىن داۋاملاشقان. جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسى ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى مەركىزى ھۆكۈمىتى دەسلەپتە ئۇنى ئەكسىلئىنقىلابىي توپىلاڭ دەپ ئاتىدى ، كېيىنچە جياڭ زېمىن ھاكىمىيىتىنىڭ ئاخىرلىرى ۋە خۇ جىنتاۋ دەۋرىدە 1989 - يىلى ئەتىياز ۋە ياز بېشىدىكى سىياسىي داۋالغۇش[2][3] ياكى 1989 - يىلىدىكى سىياسىي داۋالغۇش دەپ ئۆزگەرتىلدى. 2019 - يىلى شى جىنپىڭ ئىستىبدادى دەۋرىدە تەكرار 1989 - يىلى ئەتىياز ۋە ياز بېشىدىكى سىياسىي داۋالغۇش ۋە ئەكسىلئىنقىلابىي توپىلاڭ دەپ ئۆزگەرتىلدى.
ۋەقەدە 180 دىن 10454 غىچە ئاۋام خەلق[4]، 15 تىن 50 كىچە ئەسكەر ياكى ساقچى[5] ئۆلگەن (تەرەپلەر تەمىنلىگەن سانلار پەرقلىقتۇر[6]).
مەنبەلەر
[تەھرىرلەش]- ↑ Kristof, Nicholas D.; Times, Special To the New York. Crackdown in Beijing; Troops Attack and Crush Beijing Protest; Thousands Fight Back, Scores Are Killed. «نيويورك ۋاقىت گېزىتى». 1989-06-04 [2019-12-03]. ISSN 0362-4331（ئامېرىكان ئېنگىلىزچە）.
- ↑ 平息1989年春夏之交政治风波. شەرق تورى. 2001-04-25. (خەنچە)
- ↑ 单仁平：大陆民运分子台湾选“立委”好滑稽. يەرشارى تورى. 2015-07-27. (خەنچە)
- ↑ 英国解密六四外交档案：约1万平民死亡. ئامېرىكا ئاۋازى رادىئوسى خىتايچە تورى. 2017-12-22. (خەنچە)
- ↑ A Reassessment of How Many Died In the Military Crackdown in Beijing. «نيويورك ۋاقىت گېزىتى» . 1989-06-21 [2013-12-28] （ئېنگىلىزچە）.
- ↑ 真相與記憶. [2013-12-28] (خەنچە).