نېمىسچە
Deutsch مارتىن لۇتىر تەرىپىدىن نېمىسچەگە تەرجىمە ئىنجىلنىڭ كەڭ تارقىلىشى ھازىرقى زامان نېمىسچىسىنىڭ شەكىللىنىشگە ياردەمدە بولغان.
|
 نېمىسچىنىڭ دۇنيادىكى تارقىلىشى نېمىسچىنىڭ ياۋروپادىكى تارقىلىشى
|
نېمىس تىلى ياكى نېمىسچە (Deutsch; قەدىمكىسى Nemçece)، ھىندى-ياۋروپا تىل سېستىمسى گېرمان تىل ئائىلىسىگە تەۋە ۋە خەلقئارالىق چوڭ تىلدۇر. ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭ رەسمىي تىللىرىدىن بىرى ۋە ئەڭ كۆپ قوللىنىلىدىغان تىلى. بولۇپمۇ، گېرمانىيە، ئاۋستىرىيە، لىختېنشتېين، ليۇكسېمبۇرگ، شۋېتسىيە قاتارلىق ئەللەرنىڭ زور كۆپچىلىكى، ئىتالىيەنىڭ جەنۇبىي تىرول رايونى، بېلگىيەنىڭ شەرقىي كانتونلىرى، پولشا ۋە رۇمىنىيەنىڭ بەئزى رايونلىرى ۋە ڧرانسىيەنىڭ ئالساس-لورېن رايونىدا قوللىنىلماقتا. شۇنداقلا بۇ دۆلەتلەردىن بەئزىلىرىگە خاس كونا مۇستەملىكىلەردە (م: نامىبىيە، جەنۇبىي ئافرىقا دېگەندە) دىققەتكە سازاۋەر مىقداردا نېمىسچە سۆزلەشكۈچى نۇپۇس باردۇر. تۈرلۈك شەرقىي ياۋروپا ئەللىرىدە نېمىسچە سۆزلەشكۈچى ئاز سانلىقلار ھەم باردۇر. بۇلاردىن روسىيە، ۋېنگرىيە ۋە سلوۋېنىيە قاتارلىقلارنى تىلغا ئېلىشقا بولىدۇ. شۇنداقلا شىمالىي ئامېرىكانىڭ (بولۇپمۇ ئا ق ش)، لاتىن ئامېرىكانىڭ ئارگېنتىنا ۋە برازىلىيەنىڭ بەئزى رايونلىرىدا نېمىسچە سۆزلىشىلىدۇ. نېمىسچىدە ڧرانسۇزچىدىن ئۆتكەن كەلىمىلەر ھەم باردۇر.
38 دۆلەتتە تەخمىنەن 120 مىلىيون كىشى تەرىپىدىن سۆزلىشىلىدىغان نېمىسچە، بولۇپمۇ گېرمانىيە، ئاۋستىرىيە ۋە شۋېتسىيەدە ئىشلىتىلىدۇ. تۈركىيەدە 25 مىڭ ئەتراپىدا نېمىس ياشايدۇ. بۈ گۇرۇپ كونا تەبىر بىلەن "Bosporus-Deutsche" ("بوغازئىچى نېمىسلىرى") ۋە ئاق دېڭىز رايونىدا ياشىغۇچى نېمىسلاردىن تەشكىل تاپماقتا.
| ھەرڧ
|
خ.ت بويىچە تاۋۇش
|
ئۇيغۇرچە تاۋۇش
|
خ.ت بويىچە تەلەڧڧۇز
|
ئۇيغۇرچە تەلەڧڧۇز
|
| Aa
|
a/ɑ
|
ئا
|
ɑˑ
|
ئاا
|
| Bb
|
b
|
ب
|
beˑ
|
بېغ
|
| Cc
|
ʦ
|
تس
|
ʦeˑ
|
تسېغ
|
| Dd
|
d
|
د
|
deˑ
|
دېغ
|
| Ee
|
ɛ/e
|
ئې
|
eˑ
|
ئېغ
|
| Ff
|
f
|
ڧ
|
ɛf
|
ئېڧ
|
| Gg
|
ɡ
|
گ
|
ɡeˑ
|
گېغ
|
| Hh
|
h
|
ھ
|
hɑ
|
ھا
|
| Ii
|
ɪ/i
|
ئى
|
iˑ
|
ئىى
|
| Jj
|
j
|
ي
|
jɔt
|
يوت
|
| Kk
|
k
|
ك
|
kɑˑ
|
كا
|
| Ll
|
l
|
ل
|
ɛl
|
ئېل
|
| Mm
|
m
|
م
|
ɛm
|
ئېم
|
| Nn
|
n
|
ن
|
ɛn
|
ئېن
|
| Oo
|
ɔ/o
|
ئو\ئوو
|
oˑ
|
ئوو
|
| Pp
|
p
|
پ
|
peˑ
|
پېغ
|
| Qq
|
k
|
ق
|
kuˑ
|
كۇ
|
| Rr
|
ʀ
|
غ
|
ɛʀ̥
|
ئېر
|
| Ss
|
s/z
|
س\ز
|
ɛs
|
ئېس
|
| Tt
|
t
|
ت
|
teˑ
|
تېغ
|
| Uu
|
ʊ/u
|
ۇ\ئۇۇ
|
uˑ
|
ئۇ
|
| Vv
|
f
|
ا
|
faɔ̹
|
ڧاۇ
|
| Ww
|
v
|
ۋ
|
veˑ
|
ۋېغ
|
| Xx
|
ks
|
كس
|
ɪks
|
ئىكس
|
| Yy
|
y
|
ئۈ
|
ˈyp.sɪ.ˌlɔn
|
ئۈپسىلون
|
| Zz
|
ʦ
|
تس
|
ʦɛt
|
تېست
|
| Ää
|
ɛ
|
ې
|
—
|
—
|
| Öö
|
ø
|
ئۆ
|
—
|
—
|
| Üü
|
y
|
ئۈ
|
—
|
—
|
| ß
|
ss
|
سس
|
ɛs ʦɛt
|
ئېس تېست
|
| ھەرڧ بىرلىكى
|
سۆز ئىچىدە
|
خ.ت بويىچە تەلەڧڧۇز
|
ئۇيغۇرچە تەلەڧڧۇز
|
ئىزاھاتلار
|
| au
|
ھەر دائىم
|
aɔ̹
|
ئاۋ
|
|
| äu g.oy eu
|
|
|
ئوي
|
|
| b
|
ئاخىرىدا
|
p
|
پ
|
|
| ch
|
ئاخىرىدا
|
x
|
ھ
|
ئەن كەلىمىلىرى بىلەن (مەسلەن: machen, Kuchen)
|
| ch
|
ئاخىرىدا
|
ç
|
خ
|
كىچىكلىتىشلەر بىلەن (مەسلەن: Mädchen, Kuhchen) ۋە بەئزى رەۋىشلەر بىلەن (مەسلەن: ich, mich) قوللىنىلىدۇ
|
| d
|
ئاخىرىدا
|
t
|
ت
|
|
| dsch
|
ھەر دائىم
|
ʤ
|
تس
|
ئاز كۆرۈلىدۇ
|
| en
|
ئاخىرىدا
|
ə̆n
|
ئىن
|
پىئېلنىڭ ئاخىرىقى قوشۇمچىسىغا ئوخشاش
|
| er
|
باشتا
|
ɛɐ
|
ئېغا
|
|
| er
|
ئاخىرىدا
|
ɐ
|
ئېغ
|
|
| eu
|
ھەر دائىم
|
ɔʏ
|
ئوي
|
|
| g
|
ئاخىرىدا
|
k
|
ك
|
|
| h
|
سوزۇق تاۋۇستىن كېيىن
|
◌ˑ
|
غ
|
*يەنى، تېخىمۇ ئۇزۇن سوزۇق تاۋۇش
|
| ie
|
ھەر دائىم
|
iˑ
|
ئى
|
|
| ng
|
ئاخىرىدا
|
ŋ
|
ڭ
|
|
| r
|
سوزۇق تاۋۇستىن كېيىن
|
ɜ/ˑ
|
غ
|
|
| sch
|
ھەر دائىم
|
ʃ
|
ش
|
|
| s
|
باشتا ياكى سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ئارىسىدا
|
z
|
ز
|
|
| s
|
باشقا يەرگە
|
s
|
س
|
|
| ss
|
ھەر دائىم
|
s
|
س
|
خۇددى ß غا ئوخشاش
|
| t
|
ئاخىرىدا
|
tʰ/t͈
|
th*
|
*يەنى، t'نى يا ئاڭلانغۇدەك نەپەس بىلەن ياكى تېخىمۇ كۈچلۈكرەك
|
| tsch
|
ھەر دائىم
|
ʧ
|
چ
|
|
