ئابدۇخالىق مەتتۇرسۇن
 | |
| شەخسىي ئۇچۇرلىرى | |
| تۇغۇلغان ۋاقتى | 1976-يىلى 6- ئاينىڭ 6- كۈنى |
| يۇرتى | كېرىيە |
| مىللىتى | ئۇيغۇر |
| كەسپى | يازغۇچى، تەتقىقاتچى، شائىر، مۇخبىر |
ئابدۇخالىق مەتتۇرسۇن (قارا) 1976- يىلى كېرىيە ناھىيىسىنىڭ كۆكيار يېزىسىدا مەرىپەتپەرۋەر خىزمەتچى ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. 1999- يىلى قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستىتوتىنىڭ تىل ۋە ئەدەبىيات فاكولتېتىنى پۈتتۈرگەن. ئۇ ئىلگىرى- كېيىن بولۇپ ئويتوغراق ئوتتۇرا مەكتەپ ۋە كېرىيە كەسپىي تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپلەردە ئوقۇتقۇچىلىق بىلەن شۇغۇللانغان. ئابدۇخالىق 2012-يىلى قۇرۇلۇش خىزمەتلىرىگە ئۆزى مەسئۇل بولغان كېرىيە ناھىيىلىك ئەدەبىيات سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىدا خىزمەتكە باشلىغان. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقتتا، كېرىيە ناھىيىلىك سىياسىي كېڭەش دائىمى كومىتېتىنىڭ ئەزاسى بولغان.
ئابدۇخالىق مەتتۇرسۇن (قارا) 1996- يىلى «ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى»دە ئېلان قىلىنغان «‹مەسنەۋى خاراباتى›دىكى ھايات ماماتلىق كۆز قارشى»، «مىيىت ئۇزاتقاندىكى ھىسلار» قاتارلىق ماقالە ئەسەرلىرى بىلەن ئىجادىيەت سىپىگە كىرگەن. ئۇنىڭدىن كىيىن «يېڭى قاشتېشى»، «خوتەن گېزىتى»، «شىنجاڭ مائارىپى»، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى»، «شىنجاڭ تەزكىرىسى»، «شىنجاڭ ياشلىرى»، «شىنجاڭ ئۇيغۇر تىبابەت ئالى تېخنىكومى ئىلمى ژورنىلى»، «كېرىيە تارىخ ماتېرىياللىرى»، «كوكبۇلاق» ۋە «كېرىيە» ... قاتارلىق گېزىت-ژورنال ۋە مەجمۇئەلەردە «كېرىيە تارىخىدا ياشاپ ئۆتكەن مەشھۇر خەلق سەنئەتچىسى شىرىن دورغا ۋە ئۇنىڭ نەسەبى توغرىسىدا»، «كېرىيەنىڭ ھەر قايسى تارىخىي دەۋرلەردىكى نامى ۋە ‹كېرىيە› نامىنىڭ كىلىپ چىقىشى توغرىسىدا»، «قاراقۇرۇمدىكى قەدىمكى مەدەنىيەت ئىزى- لۈش قەبرىستانلىقى توغرىسىدا»، «كېرىيە ھاتەم پاشا يولى توغرىسىدا»، «تارىخىنىڭ بەدىئىي ئەينىكى»، «شائىرلىق يولى –ئازاب يولى»، «قاراقۇرۇم ئەپسانىلىرى» ... قاتارلىق تارىخ- تەزكىرە، فولكلور تىمىسى ۋە باشقا ژانىرلاردا 40 پارچىدىن ئارتۇق ماقالە ۋە باشقا تەرجىمە ئەسەرلەرنى ئېلان قىلدۇرغان.
ئابدۇخالىق مەتتۇرسۇننىڭ «شىنجاڭ ئۇيغۇر تىبابەت ئالىي تېخنىكومى ئىلمىي ژۇرنىلى»نىڭ 2006- يىللىق 4- سانىدا ئېلان قىلدۇرغان «خوتەن ئەنئەنىۋى فولكلورىدا ئىپادىلەنگەن تىبابەتچىلىك قاراشلىرى توغرىسىدا» ناملىق ماقالىسى مەزكۇر ژۇرنالنىڭ بەش يىللىق ماقالە ئەسەرلەرنى مۇكاپاتلاش پائالىيىتىدە 2-دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئېرىشكەن. ئۇ يەنە 2008-يىلى كېرىيە ناھىيىلىك خەلق ھۈكۈمىتى تەرىپىدىن «فولكلور تەتقىقات خىزمىتىدىكى مۇنەۋۋەر خادىم» دىگەن نام بىلەن مۇكاپاتلانغان.[1]
ئابدۇخالىق، مۇخبىر ۋە ژۇرنالىست سۈپىتىدە پائالىيەتلەر بىلەنمۇ شۇغۇللانغان. ئۇ كېرىيە ناھىيىلىك ئەدەبىيات سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسى نامىدا 2003- يىلىدىن باشلاپ «كوكبۇلاق» ژۇرنىلى ۋە 2012- يىلىدىن باشلاپ «كېرىيە» ژورنىلىنىڭ مۇھەررىرلىك، تەھرىرلىك خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بولغان. خوتەن گېزىتى، كېرىيە تېلىۋىزىيىسى قاتارلىق خەۋەر قاناللىرىغا كېرىيە ناھىيىسىگە مۇناسىۋەتلىك خەۋەر ۋە ئەدەبىي ئاخباراتلار يېزىپ بەرگەن، كېرىيەدە ئۆتكۈزۈلگەن مەشرەپ ۋە نورۇز پائالىيەتلىرى قاتارلىق سەنئەت پروگراملىرىنىڭ سىنارىيىسىنى يازغان.
مەرىپەتپەرۋەر بىر ئائىلىدە يېتىشكەن ئابدۇخالىق، ئىنىسى بىلەن بىرلىكتە «مەرىپەت كىتاپخانىسى» نامىدا بىر كىتاپخانا ئاچقان بولۇپ، بۇ، كېرىيە ناھىيىسىدىكى ئەڭ چوڭ كىتاپخانا ۋە ناھىيەدىكى ئىلىمسۈيەر زىيالى ياشلارنىڭ يىغىلىش مەركىزى بولۇپ قالغان. ئابدۇخالىق ناھىيەدىكى مەرىپەتپەرۋەر كارخانىچىلارنى ھەرىكەتكە كەلتۈرۈپ، ياش - ئۆسمۈرلەرنىڭ كىتاپ ئوقۇش، بىلىم ئېلىش قىزغىنلىقىنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن كۆپ قېتىم ناھىيە كۆلەملىك كىتاپ ئوقۇشقا تەشۋىق قىلىش، ھەقسىز كىتاپ سوۋغا قىلىش، ياردەم ۋە مۇكاپاتلاش پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇرغان.
خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتىنىڭ ۋەتەن سىرتىدا ياشاۋاتقان يېقىنلىرىدىن ئىگەللىشىچە، ئابدۇخالىقتىن 2017- يىلىدىن باشلاپ ئالاقە ئۈزۈلگەن بولۇپ، خىزمەتداشلىرى بىلەن بىرگە تۇتۇپ كېتىلگەنلىكى ئېنىقلانغان ئەمما ئۇنىڭ جازا لاگىرىغا ياكى تۈرمىگە تاشلانغانلىقى ئېنىق ئەمەس ئىدى.[2] كېيىنكى مەزگىلدىكى ئىگىلەنگەن خەۋەرلەرگە قارىغاندا، ئابدۇخالىق 2017- يىلى 5- ئايدا تۇتۇلۇپ ئۈچ ئاي ئەتراپىدا جازا لاگىرىغا قامالغاندىن كېيىن قويۇپ بېرىلگەن. ئارىدىن ئىككى ئاي ئۆتمەي 10- ئايدا قايتا تۇتۇلۇپ ئادالەتسىز سوت قارارى بىلەن ھۆكۈم كېسىلگەن، ھازىر تۇرپاندىكى بىر تۈرمىدە قاماقتا ئىكەنلىكى مۆلچەرلەنمەكتە.[3]
ئىلمىي ماقالىلىرى
[تەھرىرلەش]ئابدۇخالىق مەتتۇرسۇن يازغان ۋە گېزىت- ژۇرناللاردا ئېلان قىلغان ئىلمىي ماقالىلىرىنىڭ بەزىلىرى تۆۋەندىكىچە:[4]
شائىر زەھۇرى ۋە ئۇنىڭ ئىجادىي پائالىيەتلىرىى توغرىسىدا، كېرىيە تارىخ ماتېرىياللىرى، 2000- يىلى
تارىخنامىلەردە تىلغا ئېلىنغان قەدىمقى شەھەر دۆلىتى «ئۇزۇنتات» توغرىسىدا، كېرىيە تارىخ ماتېرىياللىرى، 2002- يىلى
كېرىيەدە ئۆتكەن مەشھۇر خەلق سەنئەتكارلىرى، كېرىيە تارىخ ماتېرىياللىرى، 2002- يىلى
شېرىن دورغا ۋە ئۇنىڭ كېيىنكى نەسەبى، دۇنيادا بىرلا خوتەن بار (ئۆچمەس ئىزلار)، 2003- يىلى
خوتەن ئەنئەنىۋى فولكلورىدا ئىپادىلەنگەن تېبابەتچىلىك قاراشلىرى، شىنجاڭ ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكى ئالىي تېخنىكومى ئىلمىي ژۇرنىلى، 2006 -يىل 2 -سان
قارا قۇرۇمدىكى قەدىمىي ئۆتەڭ «پۇلۇ» نامىنىڭ كېلىپ چىقىشى، شىنجاڭ ئىجدىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى، 2017- يىلى
قاراقۇرۇم ئېتىكىدىكى قەدىمىي مەدەنىيەت ئىزى - لۈش قەبرىستانلىق خارابسىى توغرىسىدا، شىنجاڭ ئىجدىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى، 2009- يىلى
سەئىدىيە خانلىقى دەۋرىدە كېرىيە، دۇنيادا بىرلا خوتەن بار 18 (نەزىرىمىزدىكى خوتەن)، 2011- يىلى
شىرىن دورغا ۋە ئۇنىڭ نەسەبى ھەققىدە ئىزدىنىش، يېڭى قاشتېشى، 2004- يىلى
يېزىش- ئوقۇشتىن باشلىنىدۇ - يازغۇچى مەتتۇرسۇن سۇلايمان بىلەن سۆھبەت، ېېڭى قاشتېشى
شائىرلىق يولى - ئازاپ يولى - شائىر بۇغدا ئابدۇللا بىلەن سۆھبەت، يېڭى قاشتېشى، 2006- يىلى
تارىخنىڭ بەدىئىي كۆرگۈسى - جاللات خېنىم رومانى توغرىسىدا، يېڭى قاشتېشى، 2005- يىلى
‹مەسنەۋى خاراباتى›دىكى ھايات ماماتلىق كۆز قارشى
قارا قۇرۇم ئەپسانىلىرى
ئەدەبىي ئىجادىيەتلىرى
[تەھرىرلەش]ئابدۇخالىق مەتتۇرسۇن ئىلمىي ئەسەرلەردىن باشقا، ھېكايە، شېئىر، ئەدەبىي ئاخبارات ۋە باشقا ژانىرلاردا كۆپ ساندا ئەسەر ئېلان قىلغان:
ئۈرۈمچىلىك ئېشەك (ھېكايە) شىنجاڭ ياشلىرى، 2015 - يىللىق 6 - سان
مىيىت ئۇزاتقاندىكى ھىسلار
كېرىيە ھاتەم پاشا يولى توغرىسىدا
كارخانىچىلىقتا ئۆتكەن ھايات، دۇنيادا بىرلا خوتەن بار 14 (كارخانىچىلار)، 2006
مەنبەلەر
[تەھرىرلەش]- ↑ https://uyghurhjelp.org/2023/09/who-is-abduhaliq-mettursun/
- ↑ https://xinjiang.amnesty.org/#case-SR012
- ↑ https://shahit.biz/eng/24372/
- ↑ https://independent.academia.edu/AbduhaliqMettursun
|
بۇ ماددا بىر دەسلەپكى نۇسخىدۇر، بۇ ماددىنى كېڭەيتىش ياكى ئالاھىدە دەسلەپكى نۇسخا قېلىپلىردىن بىرنى قويۇپ ۋىكىپېدىيەگە توھپە قوشالايسىز. |