خوتەن پادىشاھلىقى
| خوتەن پاتىشالىق دەپ پاتىشاھلىق يوق
م.56-1006 | |
 | |
| خوتەن بۇ يىللاردا قارخانىلار خاندالىقى ھۆكۈمرانلىق قىلاتتى | |
| پايتەختقارخانىلار پايتەختى قەشقەر | يوتقان خارابىلىكى، جايلاشقان. |
| تىللار | ساقا تىلى |
| دىن | بۇددا دىنى |
| تارىخ | م.ئۆ. 300 |
| ئۆتمۈش | |
| ئالدىدا | كەينىدە |
| خوتەن قەبىلىلىرى | قاراخانىيلار خانلىقى |
ئۇيغۇرلارنىڭ خوتەندىكى قەبىلىلىرى (ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى: Khotan Padishahliqi) ،كىم يازغان بولساقوڭڭىزغا ئۇرۇپ دولەت ۋە تارىخ ياراتماڭ ئىسپاتسىز نەسىلەنى بۇيەرگە ئۇازماڭ ئەينى ۋاقىتتا خوتەندە بۇددا دىنىنى يوقتۇش ئۈچۈن باغان ئارىسلان خاننىڭ تارىخىنى ئوقۇپ ئاندىن يىزىڭ
ئىسمى[تەھرىرلەش]
ھازىرغىچە مەلۇم بولغان ئۇدۇن شاھلىرىنىڭ ئىسملىرى ۋىجا كىرتى،ۋىجاۋىكرام،ۋىجاساگرام،ۋىجا ۋوخان،ۋىجا سامبىھاۋا،ۋىجا شۇرا،ۋىجا دارما قاتارلىقلار بار.
ئورنى[تەھرىرلەش]
ئۇدۇن دۆلىتى ئەڭ كىيىن بولغاندىمۇ مىلادىدىن بۇرۇنقى232يىلدىن بۇرۇن قۇرۇلغان،دەسلەپتە ئۇدۇن دۆلىتى پەقەت بىر شەھەر دۆلىتىدىنلا ئىبارەت بۇلۇپ تەۋەلىكى ئىككى دەريا ئارىسى يەنى قارقاش ۋە يۇرۇڭقاش دەرياسى ئارىدا ئىدى،كىيىن ئۇدۇن دۆلىتى كۈچىيىپ ئەتىراپىدىكى باشقا شەھەر دۆلەتلىرىنى ئۆزىگە قوشۇۋىلىپ بۈگۈنكى خوتەن ۋىلايىتىنىڭ زىمىنىغا توغرا كەلگىدەك زىمىنغا ئىگە بولغان،ئۇدۇن دۆلىتىنىڭ پايتەختى ھازىرقى يۇتقان خارابىسى بۇلۇپ بۇ خارابە خوتەن ناھىيسىنىڭ باغچى بازىرىغا جايلاشقان،ھازىرقى ئەھۋالى بولسا ساسلىق بۇلۇپ يىكەن قۇمۇشلا ئۆسكەن،ئەتىراپتىن تۆت بەش مىتىر پەس ،1500-يىللىرى مىرزا ئابابەكرى1870-يىللىرى ياقۇپبەگنىڭ خوتەندىكى ھاكىمبىگى نىيازقاتارلىقلار قارقاش دەرياسىدىن سۇ باشلاپ لاي ئېقىتىپ بايلىق ئىزدەپ مۇشۇنداق ھالغا كەلتۈرگەن، مىلادى 120-يىلى بۇددا دىنىنىڭ چوڭ كۆلۈڭگۈ مەزھىپى ئۇدۇن رايۇنىغا تارقالغان،بۇ ۋاقىت ئىھتىمال ئۇدۇن شاھى ۋىجا كىرتى يەنى كانىشكانىڭ ھىندىستانغا كىرىپ ئۆز ئۇلۇسداشلىرىغا ياردەم بەرگەن يىلى بولسا كېرەك(بىر مەزگىل ئۇدۇن دۆلىتى كۇشان ئىمپىرىيسىنىڭ بىر قىسمى بولغان)،قەدىمكى ئۇدۇنلۇقلار ئىشلەتكەن تىل بولسا ماكان جەھەتتە شەرقى ئىران تىلى زامان جەھەتتە ئوتتۇرا قەدىمكى ئىران تىلىدىن تېخىمۇقەدىمىيراق بۇلغان تىل بۇلۇپ كىيىن ئالىملار تەرىپىدىن خوتەن ساك تىلى دەپ نام بىرىلگەن،يېزىقى بولسا دەسلەپ قاروشتى يېزىقىنى قوللانغان.
تارىخى[تەھرىرلەش]
ئۇدۇن دۆلىتىنىڭ پايتەختى ھازىرقى يۇتقان خارابىسى بۇلۇپ بۇ خارابە خوتەن ناھىيسىنىڭ باغچى بازىرىغا جايلاشقان،ھازىرقى ئەھۋالى بولسا ساسلىق بۇلۇپ يىكەن قۇمۇشلا ئۆسكەن،ئەتىراپتىن تۆت بەش مىتىر پەس ،1500-يىللىرى مىرزا ئابابەكرى1870-يىللىرى ياقۇپبەگنىڭ خوتەندىكى ھاكىمبىگى نىيازقاتارلىقلار قارقاش دەرياسىدىن سۇ باشلاپ لاي ئېقىتىپ بايلىق ئىزدەپ مۇشۇنداق ھالغا كەلتۈرگەن، مىلادى 120-يىلى بۇددا دىنىنىڭ چوڭ كۆلۈڭگۈ مەزھىپى ئۇدۇن رايۇنىغا تارقالغان،بۇ ۋاقىت ئىھتىمال ئۇدۇن شاھى ۋىجا كىرتى يەنى كانىشكانىڭ ھىندىستانغا كىرىپ ئۆز ئۇلۇسداشلىرىغا ياردەم بەرگەن يىلى بولسا كېرەك(بىر مەزگىل ئۇدۇن دۆلىتى كۇشان ئىمپىرىيسىنىڭ بىر قىسمى بولغان)،قەدىمكى ئۇدۇنلۇقلار ئىشلەتكەن تىل بولسا ماكان جەھەتتە شەرقى ئىران تىلى زامان جەھەتتە ئوتتۇرا قەدىمكى ئىران تىلىدىن تېخىمۇقەدىمىيراق بۇلغان تىل بۇلۇپ كىيىن ئالىملار تەرىپىدىن خوتەن ساك تىلى دەپ نام بىرىلگەن،يېزىقى بولسا دەسلەپ قاروشتى يېزىقىنى قوللانغان.
تارىخى ۋەقەلەر[تەھرىرلەش]
- مىلاتتىن بۇرۇن 84-يىللىرى بۇددا دىنى خوتەنگە كىرىشكە باشلىغان.
- 1006-يىلى قاراخانىيلار خانلىقى نىڭ قوماندانى يۇسۇپ قادىر خان خوتەننى پادىشاھلىقىنى يېڭىپ، قولىغا ئالغان. خوتەن پادىشاھلىقى ئاخىرلاشقان.
- 1271-يىلىدىن 1275-يىلىغىچە، ماركو پولو () خوتەننى زىيارەت قىلىپ خاتىرىسىدە خوتەندىكى يەرلىك خەلقلەرنىڭ ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىدىغانلىقىنى يازغان.
پادىشاھلىرى[تەھرىرلەش]
مەنبەلەر[تەھرىرلەش]
سىرتقى ئۇلانمىلار[تەھرىرلەش]
| شەرقىي تۈركىستان زېمىنىغا مۇناسىۋەتلىك دۆلەتلەر | |||||||||||||||
| |||||||||||||||