Jump to content

چاغاتاي خانلىقى

ئورنى Wikipedia
چاغاتاي خانلىقى

م.1226-1347

م 12-ئەسىردىكى چاغاتاي خانلىقى
پايتەخت ئالمىلىق ، قارشى
تىللار موڭغۇلچە، چاغاتايچە
دىن ئىسلام دىنى، بۇددا دىنى
ئۆتمۈش
ئالدىدا كەينىدە
موڭغۇل ئىمپېرىيىسى سەئىدىيە خانلىقى

چاغاتاي خانلىقى (ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى: Chaghatay Khanliqi) بولسا موڭغۇللارنىڭ تۆت خانلىقىنىڭ بىرى. چىڭگىزخاننىڭ ئىككىنچى ئوغلى چاغاتاينىڭ سۇيۇرغال يېرى. ئوتتۇرا ئاسىيانى ئىگىلىگەن، ئالمالىق (ھازىرقى غۇلجا شەھىرىنىڭ غەربىي شىمالىدا) نى پايتەخت قىلغان.

تارىخ

[تەھرىر]

ⅩⅢ ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرى ئۆگداي خانلىقىنىڭ ھۆكۈمرانى قايدۇ لەشكەر تارتىپ، يۈەن سۇلالىسى مەركىزىي ھاكىمىيىتىگە قارشى تۇرغان، چاغاتاي خانلىقىنىڭ ھۆكۈمرانى دۇۋاخانمۇ جور بولغان. 1301 - يىلى قايدۇ ئۆلگەندىن كېيىن، دۇۋاخان يۈەن سۇلالىسىگە ئىتائەت قىلغان. 1310 - يىلى ئوگداي خانلىقىنىڭ زېمىننى قوشۇۋالغان. كېيىن شەرق ۋە غەربتىن ئىبارەت ئىككى خانلىققا بۆلۈنۈپ كەتكەن، شەرقىي خانلىق ئوگداي خانلىقىنىڭ ئەسلىدىكى زېمىنىگە ئىگە بولۇپ، قەشقەرنى پايتەخت قىلغان، غەربىي خانلىق ماۋەرائۇننەھرگە ئىگە بولۇپ، سەمەرقەندنى پايتەخت قىلغان ھەمدە ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلغان. 1370-يىلى غەربىي چاغاتاي خانلىقى تېمۇر تەرىپىدىن مۇنقەرز قىلىنغان. شەرقىي چاغاتاي خانلىقىدا بۆلۈنۈش يۈز بېرىپ، بارا-بارا ئاجىزلاشقان.

خانلىرى

[تەھرىر]

مەدەنىيىتى

[تەھرىر]

قارالسۇن

[تەھرىر]

مەنبەلەر

[تەھرىر]

سىرتقى ئۇلانمىلار

[تەھرىر]

مەنبەلەر

[تەھرىر]
شەرقىي تۈركىستان زېمىنىغا مۇناسىۋەتلىك دۆلەتلەر
قۇرۇلغان ۋاقىت مەۋجۇت بولغان دۆلەتلەر
مىلادتىن بۇرۇن: شەرقىي تۈركىستاندىكى يەرلىك قەبىلىلەر
م. 0-499: خوتەن پادىشاھلىقى
م. 500-999: كۆكتۈرك خاقانلىقى | شەرقىي كۆكتۈرك خاقانلىقى|ئىككىنجى شەرقىي كۆكتۈرك خاقانلىقى| غەربىي كۆكتۈرك خاقانلىقى| ئۇيغۇر خاقانلىقى| قاراخانىيلار خانلىقى| كەڭسۇ ئۇيغۇر پادىشاھلىقى| ئىدىقۇت ئۇيغۇر پادىشاھلىقى
م. 1000-1499: چاغاتاي خانلىقى |موغۇلىستان |تۇرپان خانلىقى
م. 1500-1999: سەئىدىيە خانلىقى|جۇڭغار خانلىقى |قۇمۇل خانلىقى |يەتتەشەھەر خانلىقى |شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمھۇرىيىتى |شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى