شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسى

شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيەسى 2019-يىلى 12-نويابىر بېلگىيە پايتەختى بېرۇسىلدا مۇســتەقىل، ئۆز-ئۆزىگه خــوجــا بــولــغان، خه لــقئارا كــىشــىلــىك ھوقۇق خــىتــابــنامــىســى (1948) ھەربــىر شەرقــىي تۈركــىســتانــلىقــقا تەدبــىقــلانــغان، سۆز ئەركــىنــلىكــى ۋە ئــاز سـانـلىقـلارنـىڭ ھوقۇقـى تـولۇق كـاپـالەتكە ئـىگه بـولـغان، كـىشـىلەر بـاراۋەر ھوقۇق ۋە پۇرسەتـكه ئـىگه بـولـغان شەرقـىي تۈركـىسـتان جۇمھۇرىيـىتـىنـى قۇرۇپ چـىقـىش ئۈچۈن ۋەتەنپەرۋەر پىداكارلار تەرپىدىن قۇرۇلدى.

East Turkistan Republican Party

قىسقارتىپ يېزىلىشى

ETRP ^[1] قۇرۇلغان ۋاختى 2019-يىلى 12-نويابىر

تىپى

سىياسىي پارتىيە

باش شتاب بريۇسسېل. بېلگىيە

رەسمىي تىللار

ئۇيغۇرچە

پارتىيە قۇرغۇچىسى نەجمىدىن قارلۇق

|تور بەت

|شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسى

شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمھۇرىيىتى

شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى

مەنبەلەر[تەھرىرلەش]

↑ پارتىيە گرىبى پارتىيە گرىبى: ب د ت بايرىقىدىن ئېلىنغان كۆك رەڭ ۋە زەيتۇن شېخى، شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسىنىڭ ب د ت نىڭ تىنچلىق ۋە كىشىلىك ھوقۇق تەشەببۇسلىرىنى قوللايدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. زەيتۇن شېخى ئوتتۇرىغا ئېلىنغان، ب د ت بايرىقىدىكى يەر شارىنىڭ ئورنىغا قويۇلغان شەرقىي تۈركىستان خەرىتىسى، شەرقىي تۈركىستاننىڭمۇ دۇنيانىڭ بىر قىسمى ئىكەنلىكىنى، ب د ت نىڭ بارلىق كىشىلىك ھوقۇق، باراۋەرلىك، تاجاۋۇزچىلىققا، مۇستەملىكىچىلىككە قارشى تۇرۇش قاتارلىق تەشەببۇسلىرىنىڭ شەرقي تۈركىستاندىمۇ تەدبىقلىنىشى كېرەكلىكىنى، شەرقىي تۈركىستاننىڭ زىمىن پۈتۈنلۈكىنى ئاساس قىلغان دۆلەتچىلىك ئىدىيىسىنى بىلدۈرىدۇ. ئۈچ يۇلتۇز، بىرىنچى جۇمھۇرىيەتنىڭ دۆلەت گرىبىدىكى قېرىنداشلىقنى بىلدۈرىدۇ.

تور بەت[تەھرىرلەش]

https://web.archive.org/web/20210121213316/https://etrp.org/ug/

شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسى

(ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى:Sherqiy Türkistan Jumhuriyetchiler Partiyisi)

بۆلۈملىرى: ئاياللار قانىتى، ياشلار قانىتى، ستۇدېنتلار قانىتى، ئىزچىلار تەشكىلاتى

شۇئارى:

مۇستەقىللىق، باراۋەرلىك، قېرىنداشلىق،

ئىددىيىسى:

ۋەتەنپەرۋەرلىك ، جۇس سانگۇنىس ، جۇمھۇرىيەتچىلىك ، تەرەققىپەرۋەرلىك، ئۆگىنىش تەشكىلاتى، چوڭ چېدىر

سىياسى تەشەببۇسى

خەلقئاراچىلىقInternationalism (politics)، جۇمھۇرىيەتچىلىك، دۆلەتچىلىك(Territorial Nationalism)، دۆلەت كونسېرۋاتىزىمى، قانداشلىق ۋەتەنداشلىقى (Jus Sanguinis)، غەرپلىشىش（Westernization）.

رەھبەرلىك ھەيئىتى

دۆلەت ئىچى بىلەن ئالاقىنىڭ راۋان بولماسلىقى، چەتئەلدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تارقاق ئولتۇراقلاشقانلىقى، شەرقىي تۈركىستان دۆلەتچىلىك ئىدىيىسىدە نوپۇزلۇق رەھبەرنىڭ بولماسلىقى قاتارلىق سەۋەبلەرنى كۆزدە تۇتۇپ پارتىيەنىڭ رەھبەرلىك ھەيئىتى، ئەنئەنىۋى پارتىيە باشلىقى يېتەكچىلىكى شەكلىنى ئەمەس، بەلكى پارتىيە يادروسى دەپ ئاتىلىدىغان ھەيئەتلەر كوللىكتىۋى رەھبەرلىك ئاپاراتى شەكلىنى قوللىنىدۇ.

ھالقىلىق سۆزلەر

شەرقىي تۈركىستان،  شەرقي تۈركىستان مۇستەقىللىقى،  سىياسىي پارتىيە،  مۇھاجىرەتتىكى سىياسىي پارتىيە ، Diaspora politics،

قىممەت ئۆلچىمى

مۇستەقىللىق، باراۋەرلىك، قېرىنداشلىق - شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەت پارتىيەسىنىڭ ئاساسى قىممەت ئۆلچىمى.
مۇستەقىللىق - مۇستەقىل شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتىدە ياشاش ئارزۇسىغا ۋەكىللىك قىلىدىغان تەشكىلى قۇرۇلما بەرپا قىلىشنى،
باراۋەرلىك- بارلىق شەرقىي تۈركىستانلىقلارغا باراۋەر، بىرلىكتە كۈرەش قىلىش پۇرسىتى يارىتىشنى،
قېرىنداشلىق - ئ‍ىزچىل قېرىنداشلىق كۆرسىتىش ئارقىلىق، غايىمىزدە راستچىل بولۇش ئىرادىسىنى بىلدۈرىدۇ.

بـىزنـىڭ  نـىشـانـىمـىز

1. مۇســتەقــىل، ئۆز-ئۆزىگه خــوجــا بــولــغان، خەلــقئارا كــىشــىلــىك ھوقۇق خــىتــابــنامــىســى (1948) ھەربــىر شەرقــىي تۈركــىســتانــلىقــقا تەدبــىقــلانــغان، سۆز ئەركــىنــلىكــى ۋە ئــاز سـانـلىقـلارنـىڭ ھوقۇقـى تـولۇق كـاپـالەتـكه ئـىگه بـولـغان، كـىشـىلەر بـاراۋەر ھوقۇق ۋە پۇرسەتـكه ئـىگه بـولـغان شەرقـىي تۈركـىسـتان جۇمھۇرىيـىتـىنـى قۇرۇپ چـىقـىش، بـىزنـىڭ بـىردىنـبىر نـىشـانـىمـىز.

2. خەلـقارا سەھنىدە مۇسـتەقـىلـلىق تەلـىپـىمـىزنـى ئـوتتۇرىغـا قــويۇشــنىڭ قــانۇنــىلــىقــىنــى كۈچەيــتىش ئۈچۈن، شەرقــىي تۈركــىســتان مۇســتەقــىلــلىق تەلــىپــىنــىڭ ئــامــمىۋى ئــاســاســىنــى ئـىسـپاتـلاشـقا ئېھتىيـاجـلىقـمىز. ھەربـىر شەرقـىي تۈركـىسـتانـلىق سەپەرۋەرلـىكـكه كېلىپ، كۆز قـاراش، ئـىش بېجىرىش ئۇسسۇلـى سـىيـاسـى غـايـىنـى مەركەز قـىلـىپ، مۇنـتىزىم تەشـكىلـى ئـىنـتىزام- پـروگـرامـمىسـى بـار بـولـغان، سەپەرۋەرلـىك ئـىقـتىدارىغـا ئـىگه زامـانـىۋى سـىيـاسـى كۈچـلەرنـى بـارلـىقـقا كەلتۈرۈش، شەرقـىي تۈركـىسـتانـنىڭ سـىيـاسـى ھايـاتـىنـى جـانـلانـدۇرۇش ئۈچۈن بـولـمىسـا بـولـمايـدىغـان مۇھىم بـاسقۇچـى. بۇ بـاسقۇچ بـىزدىن، ئـارزۇدىن ھەركەتــكه ئۆتۈشــنى، چېچىلاڭغۇلۇقــتىن تەشــكىلــلىك ھالەتــكه كېلىشـنى، ئـوخـشاش قـاراشـتىكـىلەر بـىلەن بـىرلـىكـته بـىر سـىيـاسـىي كۈچ بولۇپ ئۇيۇشۇشنى تەلەپ قىلماقتا.

3. جۇمھۇرىيەت دەپ ئـاتـالـغان بـىر سـىيـاسـىي تۈزۈلـمىدە، ئەڭ ئـاۋال پۇقـرالـىق سـالاھىيـىتـى بېكىتـىلـىدۇ، ئـانـدىن پۇقـرالار سەپەرۋەر قـىلـىنـىپ، سـىيـاسـىي پـارتـىيه قۇرۇلـىدۇ، سـىيـاسـىي پـارتـىيەلەر بـىرلـىكـته پـارلامېنت ھاسـىل قـىلـىدۇ. پەقەت خەلـق تەرىپــىدىن ئــاۋاز بېرىلــگەن، ۋەكــىل، ئــاســاســىي قــانۇن، ۋە ھۆكۈمەتــلا قــانۇنلۇق ھىســابــلىنــىدۇ. بــىز شەرقــىي تۈركــىســتان مۇسـتەقـىلـلىقـىگه تـوغـرا سـىيـاسـىي ئـىسـتىقـبال ئـىزدەش جەريـانـىدا، بۇ تەرتـىپـنىڭ قـالايـمىقـان قـىلـىنـىۋاتـقانـلىقـىنـى، دەسـلەپـكى قەدەمـدە 8 شەرقـىي تۈركـىسـتان مۇسـتەقـىلـلىقـى ئۈچۈن دۇنـياۋى تەرتـىپـكه ئۇيغۇن ھالــدا كۈرەش قــىلــىدىغــان، كۈچلۈك ۋە مۇســتەھكهم ئـامـمىۋىي ئـاسـاسـقا ئـىگه، بـاشـقا تەشـكىلاتـلار بـىلەن ھەمـكارلـىق ۋە بـىرلـىك ئـورنـىتـالايـدىغـان سـىيـاسـىي پـارتـىيەلەرنـىڭ قۇرۇلۇشـىنـىڭ زۆرۈرلــىكــىنــى تــونۇپ يەتتۇق. بــاشــقا بــارلــىق دىمــوكــراتــىك دۆلەتـلەرگه ئـوخـشاش، زامـانـىۋى دۆلەتـچىلـىك ئـىددىيـىسـى ئۈچۈن كۈرەش قــىلــىدىغــان، ئــىـشەنچــلىك دېمـوكــراتــىك سېستىمــىغــا ئــىگه، خەلــققه ئېچىۋېتىلــگەن ســىيــاســىي پـــارتــىيه، خەلــقنى ھەركەتــكه كەلتۈرەلەيــدىغــان، زۆرۈر تېپىلــغانــدا تەشــكىلــى تەجـرىبـىسـىدىن پـايـدىلـىنـىپ زورلـىغۇچـى رولـىنـى ئـالالايـدىغـان بـىر كۈچ بـولالايـدىغـانـلىقـى ئۈچۈن، ئـىشـنى ئۆزىمـىزدىن بـاشـلاش كېرەك بـولـغانـلىقـتىن، «ۋەتەن مۇسـتەقـىلـلىقـىدىن بـاشـقا ھىچـبىر قـــاراشـــنـى مۇزاكـــىرە قـــىلـــىشـــنـىڭ ۋاقـــتـى ئەمەس» دەپ قـــارىغـــانـــلىقـــىمـــىزدىن، مۇســـتەقـــىل شەرقـــىي تۈركـــىســـتان جۇمھۇرىيـىتـىنـى قۇرۇش ئـارزۇسـىدىكـى خـىتـتاي تـاجـاۋۇزچـىلـىرىغـا قــارشــى قېرىنــداشــلار بــىرلــىكــته، «شەرقــىي تۈركــىســتان جۇمھۇرىيهت پارتىيەسى»نى قۇرۇشنى قارار قىلدۇق.