سوزۇق تاۋۇش
ئۇيغۇر تىلىدا جەمئىي 32 تاۋۇش، 32 ھەرپ بار. ئۇلار تۆۋەندىكىچە:
| ئا | ئە | ب | پ | ت | ج | چ | خ | د | ر | ز | ژ | س | ش | غ | ف | ق | ك | گ | ڭ | ل | م | ن | ھ | ئو | ئۇ | ئۆ | ئۈ | ۋ | ئې | ئى | ي |
تىلىمىزدىكى بۇ 32 تاۋۇش ئۆپكىدىن چىققان ھاۋا ئېقىمىنىڭ تاۋۇش چىقىرىش ئەزالىرىنىڭ توسالغۇسىغا ئۇچراش ياكى ئۇچرىماسلىقىغا قاراپ، سوزۇق تاۋۇشلار ۋە ئۈزۈك تاۋۇشلار دەپ ئىككى چوڭ تۈرگە بۆلۈنىدۇ:
سوزۇق تاۋۇشلار:[تەھرىرلەش]
ئۆپكىدىن چىققان ھاۋا ئېقىمى تاۋۇش چىقىرىش ئەزالىرىنىڭ توسالغۇسىغا ئۇچرىماي سوزۇلۇپ ئېيتىلىدىغان تاۋۇشلار سوزۇق تاۋۇشلار دەپ ئاتىلىدۇ.
ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىدا سەككىز سوزۇق تاۋۇش ،بولۇپ ئۇلار:
| ئا | ئە | ئو | ئۇ | ئۆ | ئۈ | ئې | ئى |
يۇقىرىقى سەككىز سوزۇق تاۋۇش تەلەپپۇز قىلىنغان چاغدىكى تىل ئورنىغا ۋە بەزى تاۋۇشلارنىڭ تىلىمىزدىكى رولىغا قاراپ تۆۋەندىكى ئۈچ تۈرگە بۆلۈنىدۇ:
| سوزۇق تاۋۇشلار | |||
|---|---|---|---|
| تىل ئالدى | ئە | ئۆ | ئۈ |
| تىل ئارقا | ئا | ئو | ئۇ |
| تىل ئارا | ئې | ئى | |
يەنە بۇ سوزۇق تاۋۇشلار تەلەپپۇز قىلىنغاندا، لەۋلەرنىڭ يۇمىلاق ھالەتكە كېلىش-كەلمەسلىكىگە قاراپ،
| سوزۇق تاۋۇشلار | ||||
|---|---|---|---|---|
| لەۋلەشكەن | ئو | ئۇ | ئۆ | ئۈ |
| لەۋلەشمىگەن | ئا | ئە | ئې | ئى |
لەۋلەشكەن سوزۇق تاۋۇشلار ۋە لەۋلەشمىگەن سوزۇق تاۋۇشلار دەپ ئىككىگە بۆلۈنىدۇ.
