Vikipedi:Portal تېزىملىكى
مۇنازىرە ۋە ياردەم · تۈرلەر · ئاچقۇچ تۈرلەر · تۈر
ئۇچۇر | پەلسەپە |
ئومومى | ئىلىم |
ئەمەلىي | جەمئىيەت |
گۇمانتار |
تىل | تېخنىكا |
تەبىئەت | مەدەنىيەت |
ئەدەبىيات | تارىخ |
ھالقىما | جۇغراپىيە |
كىشلەر | ۋىكى
==ئېنسىكلوپېدىيە ==
 ھەپتىنىڭ تاللانغان ماقالىسى:
|
|---|
| قىپچاقلار ئەڭ ئاۋۋال مىلادىدىن بۇرۇن 1- ئەسىردن باشلاپ تارىخى خاتىرىلەردە كۆرۈنۈشكە باشلىغانىدى. بىر چوڭ تۈرك توپلىمى بولۇش سۈپىتى بىلەن بۇندىن كېيىنكى ياۋرو-ئاسىيا دالاسىنىڭ 2000 يىللىق تارىخىغا سالماق تەسىر كۆرسەتتى. مەيلى قىپچاقلار قۇرغان ھىندىستان دېھلى سۇلتانلىقى، مىسىر مەملۇكىيلەر خانلىقىنى، ئۆزبىك خانلىقى، قازاق خانلىقى بولسۇن ۋە ياكى ئاتىللا قوشۇنى، موڭغۇل ئىمپېىرىيىسى قوشۇنى، رىم ئىمپېىرىيىسى قوشۇنى ئىچىدىكى قىپچاقلار بولسۇن[1]. شۇ دەۋىرنىڭ تارىخى ۋەزىيىتى، سىياسىي تىرىتورىيىسىگە بەلگىلىك تەسىر كۆرسەتتى. تۆۋەندە تىلغا ئالماقچى بولغان قىپچاقلار توغرىلىق تارىخى تېما ئۆزبىكلەر بىلەن مۇناسىۋەتلىكتۇر.
چىڭگىزخان ھايات ۋاقتىدا چوڭ ئوغلى جۇچىغا[2] قىپچاق زېمىنىنى بۆلۈپ بەرگەنىدى. ئەمما بۇ مەزگىلدە قىپچاق زېمىنلىرى[3] پۈتۈنلەي موڭغۇل ئىمپىرىيىسىنىڭ زىمىنىغا تەۋە دېگۈلى بولمايىتتى. بىرىنچى قېتىملىق غەرىبكە يۈرۈش غەلبە قىلغاندىن كىيىن، 1235 -يىلى موڭغۇل قوشۇنى جوچىنىڭ ئىككىنچى ئوغلى باتۇخاننىڭ قومادانلىقىدا ئىككىنچى قېتىملىق كەڭ كۆلەملىك غەربكە يۈرۈشىنى باشلىدى. 1236- يىلى ھازار دېڭىزىنىڭ شىمالىغا يېتىپ كېلىپ ئېتىل بۇلغارلىرىنىڭ زېمىنىنى بېسىۋالدى، ئارقىدىن قىپچاق يايلاقلىرى، ئورۇس[4]، پەچەنەك، چېركەس زېمىنلىرىنى كونتىرول قىلدى. بۇنىڭ بىلەن بىر پۈتۈن قىپچاق زېمىنلىرى موڭغۇل ئىمپېىرىيىسىنىڭ تېرىتورىيىسى ئىچىگە كىردى. 1242 - يىلى ياۋروپادىكى ئۇرۇش مەيدانلىرىدىن قايىتقان باتۇخان[5] ئېتىل بويىدىكى سارايدا رەسمىي ھالدا ئالتۇن ئوردا خانلىقىنى قۇردى .تارىخى ئەسەرلەردە بۇ خانلىق جوچى ئۇلۇسى، قىپچاق خانلىقى دەپمۇ ئاتالدى...داۋامىنى ئوقۇڭ |
 ھەپتىنىڭ تاللانغان سۈرىتى:
|
|---|
جۇغراپىيە:
يەر شارى • ياۋروپا • ئاسىيا• ئافرىقا • ئامېرىكا • ئوكيانىيە
• يەر تەۋرەش • يانار تاغ • يامغۇر ئورمانلىرى • مۇزلۇقلار
• تەكلىماكان قۇملۇقى • تارىم ئويمانلىقى • شىنجاڭ • تەڭرىتاغ • يىپەك يولى
ئۇنىۋېرسىتېت:
دوكتور ئاسپرانتى • ئوقۇغۇچى • ماگىستىر • تولۇق كۇرس
• ئىستانبۇل تېخنىكا ئۇنىۋېرسىتېتى • پروڧېسسور • ئوقۇتقۇچى • ئىستانبۇلدىكى ئۇنىۋېرسىتېتلار • بىلكەنت ئۇنىۋېستېتى • ئېلفرېد يېلىنىك • ئىستانبۇل تېخنىكا ئۈنىۋېرسىتىتى • ئەنقەرە ئۇنىۋېرسىتېتى • خارۋارد ئۇنىۋېرسىتېتى • ئوكسفورد ئۇنىۋېرسىتېتى • بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتى • غازى ئۇنىۋېرسىتېتى • ئەنقەرە ئۇنىۋېرسىتېتى • شىنجاڭ تىببىي ئۇنىۋېرسىتېت
رومان:
ئىككىنچى بازا • روبوتلار ۋە ئىمپىرىيە • بازىنىڭ چېتى بازا ۋە ئىمپىرىيە • بازا • قۇرۇلما • پولات قەلئەلەر • يالىڭاچ قۇياش • سۈبھىدىكى روبوتلار • مەن، ماشىنا ئادەم (كىنو)
تېخنىكا:
خەلقارالىق تور • تېلېۋىزور • ئېلېكتر • ھېسابلاش ماشىنىسى
• ئالەم ئايرۇپىلانى • ئايروپىلان • سۇ ئاستى كېمىسى •
مىللەتلەر:
قازاق مىللىتى • ھانى مىللىتى • دۇڭزۇ مىللىتى • رۇس مىللىتى • جىڭزۇ مىللىتى • لىزۇ مىللىتى • لىسۇ مىللىتى •موڭغۇل مىللىتى • مېنبا مىللىتى • مانجۇ مىللىتى • تۇجيا مىللىتى • زاڭزۇ مىللىتى
دىن:
ئىسلام دىنى •خرىستىئان دىنى • يەھۇدى دىنى • بۇددا دىنى • ھىندى دىنى • دىنسىزلىق • كاتولىك دىنى • پراۋوسلاۋىيە دىنى • پروتېستانت دىنى • كۇڭزى تەلىماتى • داۋجياۋ دىنى
ئىمپېرىيە:
گرېك ئىمپېرىيىسى • رىم ئىمپېرىيىسى • ئەرەب ئىمپېرىيىسى • پارس ئىمپېرىيىسى • ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقى • ئوسمان ئىمپېرىيىسى • رۇسىيە ئىمپېرىيىسى • فرانسىيە ئىمپېرىيىسى • ئەنگلىيە ئىمپېرىيىسى • ئىسپان ئىمپېرىيىسى • تاڭ سۇلالىسى • سۇڭ سۇلالىسى • شەرقىي جۇ سۇلالىسى • موڭغۇل ئىمپېرىيىسى • غەربىي جۇ سۇلسلىسى • شاڭ سۇلالىسى • شيا سۇلالىسى
مەملىكەت:
قىرغىزىستان • قازاقىستان • ئۆزبەكىستان • ئەزەربەيجان
• ھىتاي • ياپونىيە • چوڭ برىتانىيە • رۇسىيە • فرانسىيە
ئارىلاش:
جۇڭخۇا خةلق جۇمھۇرىيتىنىڭ ئةمگةك توختام قانۇنى • ﻧﺎﭘﻮﻟﯧﺌﻮﻥ ﺑﻮﻧﺎﭘﺎﺭﺕ • خۇيزۇ • جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى شىركەت قانۇنى
- • ئىمام ئەلغازالىي • چىن تۆمۈر باتۇر • ئېلفرېد يېلىنىك • كىچىك مېرەن قەبرىستانلىقى • ئەيسىنگېرو نۇرخاچ • سەئىدىيە خانلىقى
ھايۋانات:
ئات • ئىنەك • تۆگە • مايمۇن • پىل • قوي
• ئىت • سۇ كالىسى • دىنوزاۋر • ئېيىق • شىر •
زىراپە • ئېشەك
قاراخانىيلار خانلىقى:
مۇسا بۇغراخان • ئوغۇلچاق خان • بازىر ئارسلانخان • بىلگە كۆل قادىرخان • بۈيۈك قاغان – ئېلى ئارسلان خان • سۇلايمان ئارسلان خان •
مەنسۇر ئارسلان خان • ئەخمەت ئارسلان قاراخان • بۈيۈك قاغان • ئەبۇ شۇچا • يۈسۈپ قادىر خان • مۇھەممەد توغان خان
• سۇلتان سۇتۇق بۇغراخان
ئېلېمېنتلار دەۋرى جەدۋىلى:
ئالتۇن • كۈمۈش • مىس • تۆمۈر • سىماب • قەلەي
• تىتان • لىتىي • كالتىسىي • ئوكسىگېن • كاربون
• گۈڭگۈرت •
ناخشىچى/ئارتىس:
مىھرىبان سەمى • ھۈسەيىن تاش • جەم يىلماز • ھۆرىگۇل دولقۇن • پەتتار سۇلايمان • ئاسىمگۈل رېھىم
• قۇرباننىسا بارات • ئەلفىرە ئەخمەت • ئابدۇسەمى ئەركىن • رەنا مىجىت • ئەزىمەت قۇربان
• خاتىمە ئابلىمىت • ئەكبەر ئسلام • شىرزات نۇر • مەۋلان مۇھەممەت • ئابدۇخېلىل مىجىت
ئىلىم:
پەلسەپە • تارىخ • پەن • خىمىيە • فىزىكا • بىئولوگىيە
• ئىنژېنېرلىق ئىلمى • گېئولوگىيە • ئاسترونومىيە • ئىش
• بوغالتىرلىق • ئىقتىسادشۇناسلىق • مۇزىكا • دورا
• ئېلېكترون ئىلمى
قەدىمىي بۇيۇم/قەدىمىي يادىكارلىقلار:
دەندان ئۆيلۈك خارابىسى • يانقىر قەبرىستانلىقى • چىغانلىق ئېقىن ئېغىزى • رىم گىلادىئاتورلار مەيدانى • زوركۆت قەدىمكى شەھىرى • قەدىمكى تۇرلار • قىزىل مىڭ ئۆيى • دەندان ئۆيلۈك خارابىسى • بۇگۇت مەڭگۈ تېشى • لوپنۇر
تەنھەرىكەت
كالتەك توپ • ۋاسكېتبول • پۇتبول • مۇز توپ كالتىكى
• چويلا توپ • بوۋلىڭ توپ • يېنىك ئاتلېتكا • پەي توپ
• كالتەك توپ • ئولىمپىك يىغىنى • تىكتاك توپ • ۋالىبول
• ئات مىنىش • ئوقيا ئېتىش ماھارىتى •
خەلقئارا تەشكىلات:
خەلقئارا پۇل فوندى تەشكىلاتى • ئاممىباپ ئاپتوموبىل • دۇنيا بانكىسى • مىكروسوفىت شىركىتى
• شاڭخەي ھەمكارلىق تەشكىلاتى • ماكدونالد • DELL شىركىتى • شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى • ياۋروپا ئىتتىپاقى •
كۆكتات ۋە گۆش:
قوي گۆشى • كالا گۆشى • غاز • سەۋزە • پەمىدۇر
• پىياز • كۆكمۇچ • پېدىگەن • مۇچ • كەرەپشە •
كاۋاپ • سېرىق ماي • سۈت • تۇز • شېكەر • پىشلاق
• ھەسەل •ئۆرۈك • زەيتۇن • لەڭمەن
• نان • چوڭ تەخسە توخۇ قورۇمىسى
ئالەم بوشلۇقى:
سۈنئىي ھەمراھ • ئالەم ئايروپىلانى • قۇياش سىستېمىسى • سەييارە • ئالەم • يۇلتۇزلار سىستېمىسى • قۇيرۇقلۇق يۇلتۇز • مېتېئورىت • سامان يولى سىستېمىسى • راكېتا • قۇياش • كىچىك يۇلتۇزلار • تەبىئىي ھەمراھ • ئالەم ئۇچقۇچىسى • گالىلېي
چالغۇشۇناسلىق:
دۇتار • تەمبۈر • راۋاپ • چاڭ • قالۇن • ساتار
• غىجەك • خۇشتار • داپ • ناغرا • سۇناي • بالامان
• ناي • قوۋۇز • مۇقام • پىئانىنو • ئىسكىرىپكا
• گۈدۈك • ئوركېستر
تەرجىمىھال
ئىسكەندەر زۇلقەرنەيىن•سۇلتان سۇتۇق بۇغراخان • ﺋﯩﺒﯩﻦ ﺳﯩﻨﺎ • شىڭ شى سەي • مەھمۇد قەشقىرى • بابۇر • دالتون • ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر • ئەركىن_سىدىق • ﻟﯘﺷﯜﻥ • چىڭگىزخان • مۇستافا كەمال ئاتاتۈرك • توماس ئىدىسون •